Nemis adabiyoti tarixi to sh k en t m u m to z so
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- ( Franz Kafka
(Stefan Z w eig,
1881-1942) O ’ziga xos jozibali iqtidor sohibi, m ashhur yozuvchi Stefan Tsvayg o 'zbek o ’quvchilarining m ehr-muhab- batini XX asm ing 20-yillaridayoq qo- zonishga ulgurgan san’atkordir. Hozir- gacha faqatgina m arkaziy nashriyot- larning o ’zida adibning eng yaxshi asarlari bir necha million nus'hada chop etilgan. Uning asarlariga b o ’lgan qiziqishning yildan-yilga ortib bora- yotganligi adabiyotga yozuvchining m unosib ulush q o 'sh a olganligidan dalolatdir. S. Tsvayg 1881 -yilning 28-noyabrida V cnada to ’qim ichalik fabrikasi egasi M artin Tsvayg xonadonida ikkinchi o 'g ’il farzand sifatida tavallud topdi. Kelib chiqishlari yahudiy b o ’lgan Tsvayglar sulolasi o ’sha paytdagi boy badavlat burjua nam oyandalaridan bo’lgan. Shunga qaram ay akasi Alfred va Stefanlar baxtli, betashvish bolalikni boshlaridan kechirganlar, deb aytib bo'lm aydi, chunki ularning ota- onalari farzandlariga jam oaviy burchlaridan ortib g ’am xo'rlik qilish im koniga ega em as edilar. Bolaning biror xatti-harakati enaganing doim iy nigohidan chetda qolm as edi. Xalq maktabi va gim naziyada tahsil ko’rgan Stefan 1900-yilda Vena universitetida falsafa va adabiyotshunoslikdan saboqlar ola boshlaydi. 26 yoshga yetganida yozuvchi Venada o ’z boshpanasiga ega bo'ladi. 1912-yili taqdir Stefan Tsvaygni Friderike fon V intem ets (1882-1971) bilan uchrashtiradi. 4 yil o ’tgach ular birgalikda Zaltsburgga k o ’chib o ’tadilar. O ’sha yilning o'zidayoq u Zaltsburgda bir uy sotib oladi. Stefan Tsvayg Friderike bilan nikohdan o ’tgach Zaltsburgda istiqom at qila boshlaydilar. Stefan Tsvayg o ’ta jahongashta adibligi uning tarjimai holidan m a’lum. U o ’zining Y evropa b o ’ylab sayohati m obaynida E.V erxam , R.Rolland Verlayne, Rodin, keyinchalik Freyd va Toskani kabi yirik ijodkorlar bilan tanishadi. Ular bilan qayta va qayta suhbatlar quradi. Bu suhbatlardan rag’bat olgan adib Ispaniya, Shotlandiya, H indistonga, Xitoy sarhadlariga, Afrika, Shim oliy Am erika, Kuba kabi mam- lakatlarga sayohal qiladi. Bu safarlardan keyin adib sayohatnom alar 130 yozm adi, lekin turli m intaqa odam larini o ’rgandi. Bu odam lar uning novellalarida tasvirlandi. Uning sayohatlari Yevropa va jahon manzaralarini qiyosiy planda k o ’rish im konini va ayni zam onda uning novellalari qanday asosga qurilganini k o ’rsatishga xizm at qiladi. 1933-yilda natsional sotsialistlar tom onidan yoqilgan gulxanlarda Tsvayg kitoblari ham kuyib kul bo’ldi. Zaltsburgdagi xonadoni tintuv qilingaeh, u vatanini butunlay tark etadi va Londonda uzoq vaqt qolib ketishga qaror qiladi. 1937-yilda Friderike bilan ajrashgan adib ikki yil o ’tgaeh kotibasi Lotte A ltm annga uylanadi. Gitlerning Polsha, Daniya, N orvegiya, Gollandiya, Belgiya va Fransiyani zabt etishi uni tashvishga soladi va u Yevropani tark etishga m ajbur b o ’ladi. 1940-yil Stefan Tsvayg rafiqasi bilan Braziliyaning Petropolis shahrida q o ’nim topadilar. 1942-yilning 22-fevralida Stefan Tsvayg o ’z joniga qasd qilishni ixtiyor qiladi. Uning do'stlari, m uxlislari Stefan Tsvayg nega bunday o ’limni xohlaganini tushunishga intildilar, am m o sababini topa olmadilar. Asarlari nem is tilli zam inda bosilishi man etilganligi uni tashvishga soldi. Hukum atni o ’sha paytda tutib turganlardan hech qanday odam iylikka umid bog’lab b o ’lmasligi bois, Stefan Tsvayg rafiqasi Lotte xonim birgalikda hayotdan ketishga qaror qiladilar. Tom as M ann ham kasbi Stefan Tsvaygning o ’limidan besh kun keyin shunday deb yozgan edi. “Uning jahoniy shuhrati e ’tirofga muxtoj emas. Shu narsa fojeali-ki, be’qiyos iqtidor sohibi bo'lgan buyuk inson qalbining isyonkor kuchi og ’ir davrning bosimi tufayli parehalanib ketdi. Meni k o ’p hollarda lol qoldiradigan narsa undagi Xudo bergan iste’dod, tarixiy davr va psixologik san’atkorona obrazlar jonliligini ta ’minlay olish qobiliyati- dir” . U ju d a erta novella va hikoyalar yozishga, m ahorat bilan tarjim alar qilishga kirishgan. Uning ilk she’rlar kitobi 1901-yilda Berlinda chop etilgan ikki yil o ’tgach “Evald sevgisi” nomli dastlabki novellalar m ajm uasi bosilib chiqadi. D unyoda m illionlab odam lar o ’lishni istamay, o ’lim ga mahkum bo ’lgan paytda dunyoga m ashhur ijodkor o ’z ixtiyoriga ko ’ra oTimni tanlaganini uning ijodidan hayratga tushuvchi m illionlab ixlosm andlar tushuna olmadilar. Adib o ’zligiga, o ’zining ilgarigi davriga qaytishi ilojsiz deb bilib o ’limni afzal k o ’rgan iztirobli insonparvar va patsifist Stefan Tsvayg 131 gitlerchilar tufayli jahon o ’z erkinligi va taraqqiyotidan mahrum b o ’lganligiga k o ’zi yetdi. S.Tsvayg ayol qalbining nozik kcchinm alarini, ruhiy olam ini san’atkorona tasvirlagan eng yorqin asarlari uchun m ushtarak bo’la oladigan “Kuygan k o ’ngil faryodi” novellasida hikoya qilinishicha ikki qizaloq burjuaziya hayotida odatiy b o ’lib qolgan o ’ta siyqa sarguzashtning guvohi b o ’ladilar. Ularning boyvachcha tom onidan tahqirlangan, aldangan tarbiyachisi o ’zini-o’zi o ’ldiradi. Oiladagi kattalar bu voqeani bolalardan pinhon tutishga intiladilar. Ammo, sam im iy g o ’daklar oiladagi badbaxt qiz taqdiriga loqayd qaray olm aydilar. Odatiy burjua axloqi bilan to ’qnashuv bolalar qalbini larzaga soladi. T o’plam dagi boshqa bir novella “V ahim a” S.Tsvayg ijodida realistik tendentsiyalar vaqqol nam oyon b o ’lgan asarlardandir. A yni zamonda, m azkur novella yozuvchi realizm ining haqiqiy k o ’lamini k o ’rsatish bilan xarakterlidir. Shu narsani alohida ta ’kidlash o ’rinliki, S.Tsvayg o 'z novellalari uchun favqulodda hodisalar qidirm aydi. Yozuvchi ataylab oddiy, hattoki odatiy voqealarni tanlaydi. Bu yozuvchi hikoya qilish uslubining o ’ziga xosligi b o ’lib, bir qarashda, o ’quvchi diqqatini tortm aydi. Lekin Tsvayg novellalarining syujet tarangligi voqealar dinam ikasi bilan em as, balki qahram onlar qalbini nozik anglash bilan, ularning ruhiy holatlarining u yoki bu lahzadagi aniq tahlili bilan belgilanadi. M asalan, adibning “V ahim a”, “Bir ayol havotidan yigirm a to ’rt soat”, va boshqa novellalari asosan psixologik konfliktni ifodalash zam iriga qurilgan b o ’lib, ularda tashqi hodisa asosiy voqealam ing kuchayib borishi va rivojlanishi uchun bahona yoki turtki vazifasini o 'taydi. Tsvayg novellalarida iztiroblar, qaram a-qarshi va o ’zgaruvchan tuy g’ular ifodasi sahnaviy aniqlikdagi rang-barang dialoglar bilan kuchaytiriladi. M ajm uaga m uallifning ’’M urabbiya”, “N om a’lum ayol m aktubi” , “Bir ayol hayotidan yigirm a to ’rt soat”(Sh.Tolibov tarjim asi), “V ahim a” , “Uchinchi kabutar haqida afsona”, “E gizak qizlar rivoyati” M ahkam M ahm udov va O ’tkir Hoshim ov taijim asidagi “Kuygan k o ’ngil faryodi” asarlari jam langan. Tarjim a am alioyotida bir m uallif asarini turli uslubdagi taijim on- larning o ’girishi ijobiy natijaga olib kelm asligi tez-tez qayd etiladi. Bunday “sherikchilik” tarjim alaridan farqli o ’laroq, Tsvayg novella larining tarjim asi m azkur ishga ijodiy yondoshgan, yuksak saviya, keng bilim va m as’uliyat bilan qaragan tarjim onlam ing m uvaffaqqiyati 132 mahsuli ekanligi ko’rinib turibdi. Tarjim aning sam arali bo’lishini ta ’m inlaydigan omil - uning rus tilidagi eng m uvaffaqqiytli o ’girilgan nusxasini tanlay bilishdir. Tarjim onlar tanlagan S.Tsvayg hikoyalarining 1956-yilgi ruscha nashri ana shunday m anba hisoblanadi, chunki bu nashr vaqt va o ’quvchilar sinovidan o ’tgan, qayta-qayta o ’zgarishlarsiz chop etilgan, noshirlar tez-tez m urojaat etadigan nusxa hisoblanadi. Q olaversa, m azkur nusxa m uallif hayotligida o ’zi tartib bergan hikoyalam i qam rab olganligi bilan xarakterlidir. A sam ing ijodiy biografiyasiga taalluqli bu faktor tarjim onlar uchun muhimdir. S.Tsvayg asarlarining taijim alarini kuzatib, hikoyalarda tasvir etilgan davr. m uallifning ijodiy taijim ai holi, uning uslubidagi o ’ziga xos individual, tiyran kuzatishlam i talab qiladigan xususiyatlar puxta o ’rganilganligiga qanoat hosil qilamiz. T o'plam dagi “V ahim a” novella- sida Irena xonim ning doimo ta ’qib etadigan m uttaham ayol tili ruscha nusxada boshqa personajlar tilidan aytarli farq qilm aydi. Tarjim aga ijodiy ehtiros bilan yondoshgan M .M ahm udov xarakter m ohiyatidan kelib chiqib, tilim iz im koniyatlaridan unumli foydalangan. Taijim on- ning shevalarga xos b o ’lgan tabiiy, jonli produktiv leksikaga murojaati o ’quvchi k o ’z o ’ngida esda qolarli obraz yaratishni ta’minlagan. S.Tsvayg o ’z qahram onlarining nozik ruhiy kechinm alarini ifodalashda nemis tilining rang-barang uslubiy b o ’yoqlaridan va har bir so ’zning m a ’nosidan, em otsionalligidan, stilistik im koniyatlaridan to ’la foydalanadi. T o ’plam ga kirgan novellalarida ohori to ’kilm agan istioralam i, betakror frazeologik iboralam i, maqol va m atallam i uchratamiz. Personajlar nutqida, voqealar tasvirida qahram onlar holati va kayfiyatini ochib beruvchi “ichini it tatalaganday”, “oyog’i kuygan tovuqday”, “beposhna o g ’iz”, “tuxum bosib o ’tirish”, “m um tishlam oq”, "ko’zlari kosasidan chiqm oq” kabi obrazli ifodalar m ahorat bilan ishlatilgan. Tabiiyki, tildagi obrazlilik m a’noni ixcham lashtirishdan tashqari xarakterlam i individual lashtirish nuqtai-nazaridan ham aham iyatlidir. B a’zan tarjim achilik tajribasida o ’girilayotgan asarni “o ’z kitobxonlariga m oslashtirish” tendentsiyalari uchrab turadi. Bu, shubhasiz, asam ing milliy o ’ziga xosligini yo'qotishga olib keladi. Tsvayg tarjim onlari bu yo ’ldan borm aydilar, nemis turm ush tarzi va ularga xos b o ’lgan realiyalarni shundayligicha yetkazishga harakat qiladilar, qahram onlam i originalda tasvirlangan hayotdan ajratmaydilar. O ’mi kelganda, kitobxonga mavhum tushunchalarga tarjim on izohlari berilganligi ayni m uddao b o ’lgan. 133 S.Tsvayg novellalari tarjim alarida ayrim qusurlar ham k o ’zga tashlanadi. Tarjim onlar b a ’zan obrazli fikrlashni m e’yoridan oshirib, “qurbonlik”, “m ajnunona ehtiros”, ’’askiya”, “oshig’i olchi”, “hizir nazar qilgan” kabi xalqim iz hayoti bilan bevosita b o g ’liq so’z va iboralam i, “karnizdan tushgan guvala”, "q o ’ I ini yuziga tortib c h o ’qinm oq”, “his-tuyg’ular gam m asi”, “landshaftdagi nur va soyalar singari” kabi jum lalarni o 'rin siz ravishda ishlatib yuborganlar. Shuningdek, ruscha nusxada tarjim aga hojat sezilm agan ayrim tushunchalam i o ’zbekchada “k e l’ner, krupe, lendlord, prater, sm oking, iktador” kabi so ’zlarga izoh berish lozim edi. T o ’plam dagi novellalarda ayrim personajlar ism larida “xen” affiksi tez-tez uchrab turadi. Bu affiks nem is tilida kichraytirish, erkalash m a’nolarini beradi. Tabiiyki, ruscha tarjim ada bunga ishora b o ’lmagani- dan o ’zbekchada ham o ’zgarishsiz berilgan. N atijada m uallifning qahram on ism iga yuklagan m a’no ottenkasi m avhum ligicha qolgan. B unday ju z ’iy kam chiliklarga qaram ay, S.Tsvayg novellalarining o ’zbek tilida paydo b o ’lishi uning ixlosm and m uxlislari doirasini kengaytirishga arzirli hissa b o ’lib q o ’shildi. S.Tsvayg qahram onlari o ’zlarining istaklariga, xohishlariga va ichki ruhiy kechinm alariga bandi kishilar. Ular ushbu m ayllari va kechim alaridan m a’no, baxt topish uchun ham m a narsadan: erkidan, elidan, ham iyatidan, ikkilanm ay o ’z hayotidan kechishga tayyor. Hatto buyuk kashfiyotlarga intilgan qahram onlari ham shaxsiy istaklari va kechinm alari doirasidan tashqariga chiqolm aydilar. T o ’g ’ri, boy ruhiy- badiiy tasvir, qahram onlar chekkan anduhlar, dram atizm ga to 'la to ’qnashuv va fojiali yechim lar yozuvchi ijodiga xos ushbu tang yondashuvni bosib ketadi, am m o shaxsiy kechinm alar ijtim oiy hayotdan ayricha kechadi. “B ir qalbning so’nishi” novellasining qahram oni chol Solom onson xotini va qizining farovon, baxtli yashashini ta ’m inlashni o ’zining hayotiy m aqsadi deb biladi. M a’lumki, zar, pul hukm ron dunyoda farovon va baxtli yashashning o ’zi b o ’lmaydi, ayniqsa oddiy odamga. Q o ’shim cha bir tanga topam an deb, u - Solom onson, zohiri bekam i к о ’st, am m o botini hiylaga, husum atga va hurofotga to ’la zotlam ing “ostonalarini kiprigi bilan supurib, tili bilan yalaydi” . Biroz pul vig’adi, asta-sekin badavlat kishilar qatoriga qo ’shiladi. Hayotda, xuddi tabiatdagi kabi, besabab va beoqibat narsa b o ’lm aydi - chol jig ar kasaliga yo ’liqadi. D o’xtirlar shim olda davolanishni m aslahat berishsa, 134 qizi va xotini: “Y o'q, janubda, dengiz b o ’yida dam olam iz“, deb turib olishadi. " Y o’q deya olmaydi, ehunki ular istagini ado etishdan ham faxrli narsa y o 'q edi u uchun. Mana endi tong saharda bostirib kelgan qorin o g ’rig ’idan uyg'onib ketadi. Xotinini uyg’otib yuborm aslik uchun tashqariga chiqadi, uzun m ehm onxona dahlizida u yoqdan-bu yoqqa yuradi. O g’riq bir oz tingandek bo ’ladi. Shu payt dahliz to ’ridan nim adir shitirlagani va kim ningdir shivirlagani eshitiladi. Choi: “M enga shunday tuyuldi shekilli” degan andishaga boradi. K o’p o ’tmay bir sharpa hozirgina o ’zi chiqqan xona tom onga “lip” etib o ’tganini ko’radi. “Saharda-ya?! Xodnim m i? U uxlab yotibdi. D e m a k ...” Cholning tili borm adi, lekin shubha ham tark etmadi. U xonasiga kirishi bilan yon xona eshigi tirqishidan tushib turgan chiroq nuri o ’chganini ko’radi. Karavot asta g ’ichirlaydi. Endi shubhaga o ’rin y o ’q edi. “Nahotki?! Kechagina qo ’g ’irehoq o'ynab, “dada-dada”lab, b o ’ynidan tushmay- digan, eng sodda, endi o ’n to ’qqizga kirgan, eng farih qizi, uning qizginasi, E m a ... Sahargacha begona erkak quchog’id a ...” O g’riqni o g ’riq bosadi, deganlari rost ekan. Bostirib kelgan beshafqat o ’y va beadad g ’azab zo ’ridan tang dil bo’lgan chol qorin o g ’rig ’ini ham unutadi. “Men qizim, xotinim haqida nimani bilam an? Hech nimani. Ular baxtli yashasin deb kunu tun mehnat qildim , o ’zimni unutdim. Bukri, savodsiz, kasalmand cholga aylandim. Ular endi m endan jirkanishadi, men qoloqmishman. Qizim b o ’lsa... Buzuqidir!" Tangdillik tan o g ’rig ’idan xavfli. Jarroh stolida beshuur yotgan Solom onson bir daqiqaga o'zig a keladi. U stida egilib turgan qiziga ko’zi tushadi. Bu cholga tahqir bo’lib tuyuldi. Uning umri bo ’yi e ’zozlab kelgan otalik mehrini aldangan umidlari va chekkan iztiroblari m ag’lub etdi: -Y o’qol! Y o’qol! Bu cholning oxirgi, tavqi la ’natga to’la so ’zlari edi. Yozuvchining ““V ahim a” novellasida oilali ayol qalbida yana bir bor uyg’ongan ishqning iztirobi va lazzatini totish mayli, agar tajribali va ehtiyotkor eri b o ’lmaganida, qanday fojialarga olib kelishi m umkinligi haqida hikoya qilinadi. Odam to ’qlikka tez ko ’nikadi, amm o u to ’qlikdan tez bezadi ham. Uning k o ’ngli doim o yangi-yangi narsalam i, b a’zan esa qalbini to ’lqinlantiruvchi sarguzashtlarni istab turadi. T o ’qlikka sho’xlik, deganlari shundan bo’lsa kerak. 135 O bro’li, badavlat oila bekasi Irena ko ’ngil m ayliga berilib, yosh yigitning o ’ynashiga aylanadi. Nogahon paydo b o ’lgan yoshgina juvondagi bu istakni d o ’q-p o ’pisa yoki taqiq bilan o ’cbirib b o ’l- m asligiga, aksincha, qattiqqo’llik maylini alangalatishga, vulqonga aylantirishga, oxir natijada esa ham m ani - xotini, ikki farzandi va o ’zini ham nobud qilishi m um kinligiga erining tamizi yetadi. S. Tsvaygning deyarli barcha asarlarida o ’lim mavzusi bor: qahram onlari o ’z istaklari, xohishlari y o ’lida o ’lim ga yo tik boradilar. yoki o ’z istak va xohishlariga yctm ay, o ’zini-o’zi o ’ldiradilar. O ’lim mavzusi adib xayolini mudom band etgan. Uning 1942-yili o ’zini-o’zi o ’ldirishida nafaqat hayotiy idealining barbod b o ’lgani, shu bilan birga uzoq yillar davom ida o ’lim haqidagi xayoliy-badiiy izlanishlarining ham ta'siri bor. T o ’g ’ri, hayot bilan o ’lim o ’rtasidagi kurashda odam ruhiyati, ichki kechinm alari va o ’quvehini tanazzulga keltiradigan o ’y- fikrlari keng nam oyon b o ’ladi. Hech bir ijodkor ushbu m avzuni ehetlab o ’tgan em as, lekin S. Tsvaygdek unga ko’p murojaat qilgan ham emas. S.Tsvayg asarlari sirli va qahram onlar anduhlariga jo hayot falsafasidir. U nda sevish va nafratlanish, g ’olib va m ag’lub yashash, ulug’lanish va tahqirlanish boislari yashiringan. Sinchkov kitobxon undan o ’ziga zarur hikm atlar topa oladi. FRANS KAFKA va m odem izm ( Franz Kafka, 1883-1924) XX asr adabiyoti taraqqiyotini yangi y o ’nalishga solib yuborgan inson va uning um riga o ’zgacha munosabatni qaror toptirgan Frans Kafkani dunyodagi eng g ’aroyib va tushinarsiz taqdir egasi bo ’lgan ijodkor - yozuvchi deyish m um kin. U 1883-yilning 3-iyulida Praga shahrida savdogar oilasida tavallud topgan. Otasi shahardagi kichikroq fabrika egasi b o ’lgan. U uch qizi va o ’gli Fransning kelajagini ta’min etmoqchi b o ’ldi, lekin o ’gli bilan bir 136 umr kelisholmay. bir-birini tushunm ay yashadi. Fransning onasi esa ruhoniylar oilasidan b o ’ib, u dinga e ’tiqodli, pokiza va lobar ayol edi. K o’p vaqtini bolalari tarbiyasiga bag’ishlar edi. U qizlariga uy ishlari sir-asrorlarini va o ’gliga hayot haqida ta ’lim berardi. Frans K afka va otasi o ’rtasidagi kelishm ovchiliklar uni doimo tashvishga solardi. Frans Kafka Pragadagi nemis gim naziyasini a ’lo baholarga tugatadi. U 1901-1905(1906) yillarda otasining hohishiga binoan Pragada Nemis Davlat Universitetining Yuridik fakultetida tahsil oladi. Uning talabalik yillari ju d a mazm unli keehdi. Kafka huquqshunoslikdan tashqari, san’at tarixi va germ anistika fanlaridan m a’ruzalar tingladi. Um um an olganda, Frans Kafka universitetning ilg’or talabalari safida edi. M ashhur yozuvehilarning asarlarini o 'qish uning sevimli m ashg’ulotlaridan b o ’lgandi. U Universitetni tamom lab, 1906-1907 yillarda Praga shahar sudining advokatlar idorasida am aliyot o ’tadi. 1907 yildan boshlab esa (oktyabrdan) xususiy sug’urta idorasiga xizm atga kiradi. 1908-yilda Pragada tijorat akadem iyasida o ’z malakasini oshirdi va shundan so ’ng u turli kam haq to ’lanadigan m uassasalarda ishladi. 1917-yiIda F.Kafka sil kasaliga m ubtalo b o ’ladi. 1922-yilda salom atligi tufayli nafaqaga chiqadi. 1923-yili B erlinga boradi, lekin sog’ligining yom onlashgani bois Pragaga qaytishga m ajbur b o ’ladi. F.K afka 1924- yilning 3-iyunida Vena shahri atrofidagi Kirling sanatoriyasida vafot etadi. Frans Kafka o'zining 40 yillik qisqa umri davom ida jahon adabiyotiga ulkan hissa q o ’shishga ulgurdi, u „N iem and wird lesen, was ich hier schreibe“, y a'n i “M ening yozganlarim ni hech kim o ’qim asa kerak”, deb yozgan edi. Adib hayoti va ijodini o ’rgangan adabiyotshunoslar “F.K afka ko ’proq o ’zi uchun yozgan”, deyishadi. Nim a sababdandir u o ’z asarlaridan qoniqm as, ulam i chop etishga shoshilm as, hatto o ’limi oldidan M aks Brodga o ’zining chop etilmagan barcha q o ’lyozmalarini yoqib tashlashni astoydil vasiyat qilgan edi. “M enda adabiy qiziqishlar yo ’q, men o ’zim adabiyotdan iboratm an”, - degandi Frans Kafka d o ’stlaridan biriga u o ’z asarlari haqida: “M en ulami yaratgan onlarim nigina hurm at qilam an xolos”, - derdi. Kafkaning yozganlari tam om ila kutilm agan va o ’ziga xosdir. Uning asarlaridagi mavzu esa kundalik turmush va fantastik m avzular edi. Yozuvchi bu ikki tushunchani bir-biriga cham barchas bog’lagan holda asarlar yaratgan. Sevgi va muhabbat uning asarlarida boshqa yozuvchilar ijodiga o ’xshab ustivor mavzu emas edi. 137 F. K afkaning otasi bilan m unosabati ancha yom on edi. Bunga sabab esa ikki shaxsning ikki xil qarashlari va orzu- m aqsadlarining to'gri kelm asligi edi. U o ’z otasidan doim o norozi yurardi. U asarini hayotidagi shu voqealar asosida yozgan. Olasining xohishi tufayli u yurist - huquqshunos bo’ldi, lekin uning keyingi hayotiga otasi aralashm asligini xohlardi. U tabiatan o ’ja r va q o ’rs edi. Otasiga esa uning bu tabiati m a’qul em as edi. Har safar o ’gli bilan b o ’ladigan suhbatlar k o ’ngil ranjishi va yechim siz m asalalar bilan tugardi. Bu esa ota va o g ’il o ’rtasidagi qondoshlik rishtalarining yetnirilishiga olib kelardi. F.K afkaga hayotda k o ’p narsalar yoqm asdi va u bu narsalardan qutilishning birgina yo ’li biror-bir hashoratga aylanib qolish deb o ’ylardi. “Evrilish" (“V erw andlung” ) asarida xuddi shu m uam m o, hayot tashvishlarini yengishga qaratilgan edi. Asarda yozilishicha, bir kuni behalovat tushdan uygongan Georg Zam sa hashoratga aylanib qolganligini sezadi. Avval oila a ’zolari, so ’ngra ishidagi xodim lar bu voqeadan hayratga tushadilar va uni o ’z holiga qaytarish choralarini k o ’ra boshlaydilar. A sar voqealari shunga o ’xshash fantastik tarzda davom etadi. F.K afka bu asarida k o ’proq o ’z hayotini tasvirlam oqchi b o ’lgan. Flayot tashvishlaridan zerikkan, biroz loqayd bu shaxsning kayfiyati bevosita o ’z asarlariga k o ’chgan. F. Kafka haqida yana bir m a’lumot: “ Kafka” so’zi “Dohl", y a’ni, “zo g’cha”, zag’izg’o n ’, hakka m a’nolarini anglatadi. Kafkaning otasi, savdogar, o ’z firmasidagi m ahsulotlariga shu nom bilan em blem a q o ’yib sotar edi. Bu esa Fransga tabiiyki yoqm as edi. Yozuvchi hayoti davom ida ju d a ko’p asarlar yozadi. Ularning orasida eng mashhurlari quyidagilardir: “B ir kurash tarixi” (ilk asari 1902-1903 yillar), “Q urilish” (oxirgi asari 1923), '‘A m erika” (birinchi rom ani 1911-1916), “Jarayon” (1915- 1918, ikkinchi romani), “Q o ’rg’on” (1921-1922 yillar oxirgi rom ani), “Evrilish” . “Flukm”, “Jazo koloniyasida” , “O tam ga xat” , “Ochlik ustasi” va boshqalar Frans Kafkaning ijodiy merosidir. f R lS Download Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling