Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkеnt davlat

Sharoitlarning bioiqlimiy zonallik xususiyatlari boʻyicha ikki xil 
zona ajratiladi: 
1) Sahrolar, choʻllar va oʻrmon-choʻllarning janubiy zonasi. Bu 
yerda tuproqlar va suvlar ishqoriy va neytral xususiyatlari bilan 
xarakterlanadi; 
2) Tuproqlari va suvlari kislotali va neytral xususiyatlari bilan 
xarakterlanadigan shimoliy zonalar. 
 
 
5-modul. FOYDALI QAZILMALARNI NAMUNALASH 
 
Modul boʻyicha reja: 
5.1. Namunalashning maqsadi, vazifalari va turlari. 
5.2. Namunalar olish usullari. 
5.3. Namunalarga ishlov berish. Texnikasi va sxemasi. 
5.4. Namunalarni taxlil qilish usullari. 
5.5. Namunalashni nazorat qilish. 
Tayanch soʻz va iboralar: namunalash vazifalari, namunalash 
turlari, kimyoviy namuna, mineralogik namuna, texnik namuna, 
texnologik namuna, namuna olish usullari, nuqtaviy usullar, chiziqli 
usullar, hajmiy usullar, namunaga ishlov berish, ishlov berish maqsadi, 
ishlov berish vazifalari, ishlov berish sxemasi, Richards-Chechett 

---

75
formulasi, ishlov berish koeffitsiyenti, namunalash bosqichlari, nazorat 
qilish, nazorat shakllari, ichki nazorat, tashqi nazorat, namunalar 
ishonchliligi, namuna vakolati, namunalash xatoligi, tasodifiy xatolik, 
sistematik xatolik, tuzatish koeffitsyienti. 
 
5.1. Namunalashning maqsadi, vazifalari va turlari 
 
Foydali qazilma konlarini yoki ularning sun’iy uyumlarini 
namunalash geologiya-qidiruv ishlarining hamma bosqichlarida olib 
boriladi. Namunalashning maqsadi – sanoat tarmoqlarining turli 
mineral xomashyoga boʻlgan talablaridan kelib chiqqan holda foydali 
qazilma turlari sifat va xususiyatlarini aniqlashdir. Shuning uchun 
namunalash razvedka qilishning asosiy usullaridan biridir. Uning natijasi 
esa konni baholash boʻyicha olinadigan ma’lumotning asosiy qismini 
tashkil etadi. Razvedka jarayonida namunalash jarayonlari eng avvalo 
foydali qazilma zaxirasini hisoblash uchun ishlatiladi. Bundan tashqari 
namunalash natijalari foydali qazilmani qayta ishlash texnologiyasini 
tanlashda, qazib olish texnikasini tanlashda va qazib olish jarayonini 
rejalashtirishda asosiy mezonlardan biri boʻlib xizmat qiladi.
Deyarli har doim qattiq foydali qazilmalarni namunalash jarayoni