O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi toshkent davlat sharqshunoslik instituti
-MA‟RUZA BADIIY TARJIMANING O„ZIGA XOS MUAMMOLARI
Download 1.29 Mb. Pdf ko'rish
|
tarzhima tarixi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4.1. Nazm va tarjima
4-MA‟RUZA
BADIIY TARJIMANING O„ZIGA XOS MUAMMOLARI Reja: 1. Nazm va tarjima 2. Nasriy tarjima 3. Dramatik matnlar tarjimasi Tayanch so„z va iboralar: she‟riyat va tarjima, nasriy trjima, dramatik matnlar tarjimasi, tarjima va tanqidiy matn, taqlid 4.1. Nazm va tarjima Badiiy tarjima sohasida xohlagan barcha adabiy usulga qaraganda she‟riyat tarjimasi muammosini o„rganib chiqishga ko„p muddat sarf qilinadi. Ko„plab izlanishlardan, ularning yakkaxon ishlari yoki shaxsiy muammolarini o„rganish ko„zda tutilgan. Matn tarjima qilishda davrlarda vaqtdan uzoqlashsa eng katta muammodir, bu shoirning balki uning zamonfoshlarini, shuningdek, she‟r mazmunining halokatini ham anglatar edi. Maykl Rifater 1 o„zining “She‟riyat semiotikasi” kitobida kitobxongina matn va sharhlovchi o„rtasidagi bog„lanishni hosil qilishini ta‟kidlaydi va quyidaga ishora qiladi: “Kitobxonning she‟r mazmunini ishlab chiqishi she‟rlararo emas, ba‟lki og„zaki assotsatsiyani kuchayishida. Bunga esa she‟r matniga ikki alomat – nogrammatik mimikalar va grammatik mazmun tarmoqlariga muhtojdir.” U ayni shu ikkilanishdan she‟r yozishni talab etadi. Nihoyasiz ravonlik she‟rga yaqinlashadi va uning kitoblari boshida bu qatlam ma‟nosi bir necha bor o„qilgandagina o„z aksini topadi. Tarjima va tanqidiy talqin o„rtasidagi o„zaro bog„liqlikni ko„r- satish uchun: 1 Rifaterre M. Semiotics of Poetry. – Bloomington and London: Indiana University Press, 1978. – p. 166. 40 She‟r She‟riy tarjima talqin turlari va taqlid turlari nuqtalari kesishgan o„qda joylashgan. Bundan tashqari, tarjimon berilgan matning “yangi” turlarini yaratishda davom etadi va bunda asosiy maqsad “mukammal” tarjimaga yetish bo„lmaydi, chunki har bir oldingi ko„rinish ma‟no jihatdan bog„langan bo„lib, tarjima o„zining davri uchun o„qish imko- niyatini yengillashtiradi va bundan tashqari, tarjimaning o„zi ham shaxsiy hisoblanadi. Morrisning “Homer” asari yoki “Biovulf” asari ikkalasi ham o„ziga xos, chunki ular Morrisning arxaik shaklga va tilga nisbatan prioritetlari va majburyatlaridan kelib chiqishadi, ular Viktoriya davriga mansub. Tekst va metatekstning katta farqi shunda- ki, ulardan biri vaqt va joy bilan mahkamlangan, boshqasi esa o„zga- ruvchan. Faqatgina bitta “Ilohiy komediya” bor, ammo son-sanoqsiz sharhlar va nazariyada yana son-sanoqsiz tarjimalar bor. Ungarettining ijodiga e‟tibor qilaylik 1 : Vallone, 20 April 1917 Un‟altra notte, In quest‟oscuro colle mani gelate distinguo il mio viso Mi vedo abbandonato nell‟infinito Ungarettiga xos ravishda, she‟rning fazoviy tuzilishi, butun struk- turaning muhim ichki qismi bo„lib, shoirning o„ziga hos grammatik 1 Bassnett S. Translation Studies. Taylor & Francis Group. – London and New York, 2002. She‟rning tiliga oid tanqidiy insho Boshqa tilga nisbatan tanqidiy insho Nasriy tarjima She‟rdan ilhomlangan she‟r She‟r haqida she‟r Taqlid Talqin She‟riyat 41 tizimini hosil qolish uchun og„zaki tizim bilan kesishadi. So„ng, tar- jimon uchun, manb‟a tili matnning fazoviy tuzilishi hisobga olinishi kerak, ammo pastdagi ikki versiyadan ba‟zi o„zgarishlar joy olganligi aniq ko„rinib turibdi. A) In this dark B) In this dark with frozen hands with hands I make out frozen my face I make out my face I see myself I see myself adrift in infinite space abandoned in the infinitive (Patrick Creagh) (Charles Tomlinson) A versiyada faqatgina olti qator bor, asl matnda va B versiyada esa yetti qator va buning sababi, ingliz sintaksisining 1.2 da atayin ravishda tartibga solinishidir. Lekin B versiya, “frozen” sifatini va un- ga parallel ravishda “gelate”ni saqlab qolish maqsadida tarjima tili sintaksisini buzadi. Ammo bunday sintaksis buzilishidan maqsad ital- yan qoydalarini ingliz tili strukturasida qo„llashdan kelib chiqqan qa- ror tufaylidir va asl matnga nisbatan so„zlar ketma-ketligi (sintaksis)ga butunlay boshqacha ta‟sir ko„rsatadi. Holbuki, asl matning kuchi - so„z tartibining muntazamliligidan, ammo inglizcha matn g„alatilikka (tartibsizlikka) moyildir. Angaretti she‟rining ikkala tarjimasi ham asl matnga xos vizual strukturani yasashga harakat qilgan, lekin ingliz va italyan sintaksisi (so„z tartibi) o„rtasidagi farq kattalik qilgan. Download 1.29 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling