Pedagogikalıq sheberliktiń metodologiyaliq máseleleri. J o b a

Kúshli rawajlanǵan pertseptiv qábiletler- bular balalar menen jaqinnan qarim- qatnas jasawǵa qolayliliqlar jaratadi. Soniń ishinde kásiplik ezgirlik hám baqlawshiliq úlken áhmiyetke iye. Egerde muǵallim oqiwshiniń sirtqi kórinisine qarap, oniń ishki jaǵdaylarin tez hám duris túsine almasa, oniń qiliq-qilwalariniń sebeplerin túsinbese, sezbese qalayinsha durisli sheshim qabil ete aladi. Soniń ushinda baqlawshiliq qábileti- bul júdá quramali protsess. Ol tek ǵana kóriw, esite aliw menen sheklenip qoymay, bizlerdiń diqqat awdarǵan nárselerimizge bolǵan qiziǵiwshiliqtiń boliwi, jánede alinǵan barliq informatsiyalardi qayta islewde aqildi jaqsi isletiw qábileti bolip tabiladi.
Baqlawshiliq hám tájiriybe intuitsiya dep atalatuǵin qábilettiń rawajlaniwina tiykar jasaydi. A.S. Makarenko óziniń «Pedagogikaliq poema» dep ataliwshi kitabinda bilay dep jazǵan: «Sol waqitta meniń kózim jeterli dárejede ótkir edi, men bir qaraǵannan-aq, sirtqi kórinisinen, dene qurilisinan, dawisinan, júrisinen, jáne qanday da elespesiz qiliqlarinan, bálki iyisinen hár qanday jaǵdayda bul shiyki nárseden qanday ónim aliw múmkin ekenligin shamalap aniq ayta alatuǵin edim».
Sheber boliw-demek pedagogikaliq protsesstiń barisin, hár qiyli jaǵdayda payda bolatuǵin qiyinshiliqlardi aldin ala seziw. Bunday qábiletlerdiń qáliplesiwi júdá quramali, qiyin bolǵani menen talapshań muǵallimlerde jaqsi rawajlaniwi múmkin. Pedagog ushin eń áhmiyetli nárse -bul tek ǵana bar nárselerdi analizlew yamasa aldin ala boljaw menen shekleniw emes, al empatiya - yaǵniy muǵallim ózin oqiwshiniń ornina tura aliw qábileti, oniń pozitsiyasinda, pikirinde tura aliw, oniń qiziǵiwshiliqlarin, kóz qaraslarin, quwanish hám qayǵisin bólise aliw mumkinshiligi. Suxomlinskiy V.A.niń pikirinshe: «Eń dáslep balalar júreginiń háreketin túsiniw kerek.»
4. Jetekshi uqipliliqlardi biz jáne bir neshe bóleklerge bólemiz. Soniń ishinde jeke qábiletlilik tiykarǵi orindi iyeleydi.
Jeke qábilet - bul balalarǵa beyimlilikten baslanadi. Beyimlilik degende-biz balaǵa bolǵan súyispenshilikti, olar menen qarim-qatnasta boliwdi,balalarǵa jaqsi tilekler aytiwdi túsinemiz. Olarǵa júdá diqqatli hám júdá názik sezimli boliwi kerek. Qábiletlilik jáne bir komponentten, yaǵniy sabirliliq hám ózin-ózi tuta biliwshilik. Muǵallim hár qanday jaǵdayda da ózin sabirli tutiwi, diqqatli boliwi, óz temperamentin basqara aliwi, minez-qulqin qadaǵalay biliwi hám olardi duris qollaniwdi yadinan shiǵarmaw kerek.
Didaktikaliq qábilet- bul oqiw materialin oqiwshilarǵa túsinikli etip bayan ete aliwi,oqiwshilardi erkin pikirlewge qiziǵiwshiliqti oyatiw qábileti bolip tabiladi.
Muǵallim zárur jaǵdayda oqiw materiallarin ózgerttire aliwi, qiyin nárseni ańsat, quramali nárseni ápiwayilastirip, aniq emes nárseni túsinikli qilip oqiwshilarǵa jetkere aliwi zárur.Bunday
jaǵdayda oqiwshilardiń psixikasin esapqa aliw shárt. Bunday qábiletke iye muǵallimler oqiwshilardiń bilim hám er jetiw dárejesin esapqa aladi. Olardiń neni biliwi, neni bilmesliligin, neni umitip qoyǵanliǵin kóz aldina keltiredi.
Qábiletli oqitiwshi sabaq materialin túsindiriw protsessinde oqiwshilardiń qalay ózlestirip atirǵanliliǵin bir qansha belgiler tiykarinda bayqap aladi hám zárur hallarda bayan qiliw usilin ózgerttiredi.
Shólkemlestiriwshilik qábilet - bul birinshiden oqiwshilar kollektivin shólkemlestiriw, zárur waziypalardi sheshiwge iytermelew, olardiń sanasin rawajlandiriwǵa qaratilǵan boladi, ekinshiden, óz isin tuwri shólkemlestiriwdi názerde tutadi. Óz isin shólkemlestiriw degende isti tuwri jobalastira aliw hám oni baqlaw názerde tutiladi. Tájiriybeli muǵallimlerde waqitti ózine tán seziw,jumisti waqitqa qarap tuwri bólistiriw, belgilengen muddetke úlgeriw qásiyeti payda boladi.
Konstruktivlik qábilet- bul oqitiwshiniń óz jumislarin jaqsilap, aldin ala rejelestire aliw múmkinshiligi.
Kommunikativlik qábilet- bul yaǵniy adamlar menen jaqsi til tabiwshiliqta qatnas jasay biliw qábileti. Balalar menen jaqsi til tabisa biliw-bul muǵallimlerde qanaatlaniw sezimin payda etedi hám muǵallimniń óz kásibine degen súyispenshiligin qorǵap qaladi.
Biliw qábileti-bul oqiw materiallarin tereń iyelew hám oni ózlestirip aliw bolip tabiladi.
Kóp sanli oqitiwshi, tárbiyashi hámde ilimiy xizmetkerler qábilet haqqinda: «Shaxstiń qaysi sipatlarin siz pedagogikaliq qábilet dep esaplaysiz»-degen sorawina tómendegishe juwap beredi:
1. Óz jumisina muhabbati, balalar menen islesiwge qiziǵiw:,
2. Joqari mádeniyatli, úlken awdirovanie (ózine qarata aliw) islete aliw,
3 Ótiletuǵin sabaqqa qábilet, oni jaqsi biliwi, oǵan qiziǵiwi,
4. Pedagogikaliq taktqa iye boliw.
5. Miynetke qábiletli, miynet súygishlik.
6. Balalar kollektivine aralasip ketiw qábileti.
7. Balalarǵa muhabbat
8. Háreketsheńlik
9. Miynetke dóretiwshilik penen qatnasiw
10. Shólkemlestiriwshilik qábiletleri
11. Juwapkershilikti seziw
12. Tárbiya hám bilimlerdiń pútinligi.
Muǵallim tárbiyashi hár qanday jaǵdaylarda da bir neshe sipatlarǵa-aniq maqsetti gózlew, miynet súygishlik, kishipeyillik siyaqli sipatlarǵa da iye boliwi kerek.
Ózbekstan óziniń G’árezsizligine eriskennen siyasiy hám ekanomikaliq jaqtan ǵana emes, al ilimdi, bilimlendiriwdi, mádeniyatti, kórkem ónerdi rawajlandiriwda, adamlardiń jańa zamanǵa sáykes milliy sanani hám kóz qarasti qáliplestiriwdi sezerlik dárejede alǵa ilgerlewge erisildi. Bul waziypalardi orinlawda mekteptiń roli hám orni ayriqsha. Mekteptiń aldina qoyilǵan waziypani orinlawda muǵallim basli tulǵa esaplanadi.
Mektep oqiwshilariniń bilimli, ádep-ikramli, mádeniyatli bolip jetilisiwi bárinen beter muǵallimniń jumisina baylanisli, atap aytqandi oniń bilim dárejesine, oqitiw sheberligine hám óz ústinde tinbay islewine baylanisli:
Mekteptegi balalardi oqitiw hám tárbiyalaw isi sabaq formasinda ámelge asiriladi. Sabaq degenimiz ne:
Muǵallimniń keste tiykarinda belgili waqit dawaminda oqiwshilar menen alip baratuǵin oqitiw hám tárbiyalaw protsessine aytamiz.
Balalardi oqitiw bilim beriw hám tárbiyalaw oǵada qiyin, uzaq dawam etetuǵin hám juwapkerli waziypa esaplanadi. Sonliqtan hár bir muǵallimnen kúndelikli sabaqlarǵa puqta tayarliq, Óz ústinde tinbay isleniwdi talap etedi.