Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a. B., Ruzibayeva n. X., Аzimova r. I

Erkin iqtisodiy zonalar turlari: 
№ 
Savdoga 
yo„naltirilganlari 
Sanoat ishlab 
chiqarishga 
yo„naltirilgan. 
Texnik zonalariga 
yo„naltirilgan 
Servisga 
yo„naltirilgan 
1 
Erkin bojxona 
Importni o‗rnini 
bosuvchi 
Texnopolis 
Offshor 
2 
Bond omborlari 
Eksport i.ch 
Texnopark 
Moliyaviy markazlar 
3 
Erkin port 
Sanoat parklari 
Yangi va yuksak 
texnologiyalarni 
rivojlantiruvchi 
zonalar 
Bank xizmatlari 
4 
Erkin savdo zonasi 
Makiladoras 
Turistik xizmatlar, 
ekopark 
Vaqt o‗tishi bilan sanoat zonalari o‗zgarib bordi ularning hududlariga nafakat 
tovarlar balki kamyob kam keltiriladigan, ularda ishlab chikarish faoliyati bilan ham 
shugullana boshlashdi. Natijada sanoat ishlab chikarish zonalari paydo buldi. 
Dastlabki erkin savdo zonalari xalkaro savdoni rivojlantirishga karatilgan siyosat 
vositasi bulganligi sababli, ular tovarlar harakatining xalkaro yunalishlariga yaqin 
joylashgan mintakalarda keng yoyilgan. Sanoat ishlab chikarish zonalari maxsus 
bojxona rejimi mavjud bulgan eksportga muljallangan yoki importni urnini 
koplaydigan mahsulot ishlab chikariladigan hududda tuziladi. Bu hududlar sezilarli 
darajada soliq va moliya imtiyozlaridan foydalanish rejimida davlat sanoatining eng 
ustivor tarmoklarini rivojlanishi taminlaydi. Bazan pirovard mahsulot import 
uskunlar va texnologiyalar yordamida mahalliy xom ashyodan ishlab chikariladi.
Ilmiy texnologiya zonalari III avlod zonalaridir. Hozirgi adabiyotda ularni 
texnoparklar (AQSH) texnopalislar (Yaponiya) deb ataydilar. Ularning hududlarida 
yirik ilmiy tadqiqot markazlari Universitet atrofida joylashgan ko‗p bo‗lim talab 
qiluvchi firmalar shaklida ilmiy va ishlab chiqarish texnologik faoliyati birlashadi. 
Bunday zonalar barcha moddiy va mexnat resurslarini yani texnologiyani sanoatga 
tezkor joriy qilish uchun safarbar etish maqsadida tuzildi. Eng mashxur texnopark bu 
Vellidir. U AQShning Kaliforniya shtatiga yaqin joylashgan va komppyuter 
hisoblash texnikasiga zarur bo‗lgan ehtiyot qismlarning 20 foizni yetkazib beradi. Bu 
zonada 20 ming ishchi xizmatchi ishlaydi va bunday zonalardan AQShda 80 dan 

---

130 
ortiq. Yaponiyada texnopolislar 20 dan ortiq Xitoyda esa 20 ga yaqin yangi va 
yuksak texnologiyalarni rivojlantirish mavjud.
IV avlod-offshor zonalardir: ro‗yxatdan o‗tkazilgan korxonalar ishlab chiqarish 
faoliyati bilan shug‗ullanmasdan, faqat vositachilik bilan shug‗ullanadi. Bank va 
tijorat ishidagi maxfiylik eng oliy darajada. Xozir jaxonda 300 dan ortiq markazlari 
bor. Offshor zonalari mavjud bo‗lgan mamlakatlar quyidagilar: Lixtenshteyn, 
Panama, Normand orollari, Men oroli, Antilp va Modeyra orollari, Liberiya, 
Shvesariya, Gibraltor, Malpta va Mavrikiydi. 
Erkin iqtisodiy zonalarning umumiy harakterli tomoni shundaki ularda ushbu 
mamlakatda tadbirkorlarga qo‗llanadigan umumiy rejimga qaraganda qulay bojxona 
investitsion moliyaviy imtiyozlari va afzalliklarning mavjudligidir.
Ushbu imtiyozlar 4 ga bo‗linadi: