Statik biokimyо

Mavzu: Anorganik katalizatorlar bilan fermentlar ta‘sirini taqqoslash. 
Anorganik katalizatorlar bilan enzimlar o’zlarining ayrim xususiyatlari bilan 
farqlanadilar. Fermentlar o’rtacha temperaturada, kuchsiz kislotali, neytral yoki kuchsiz ishqoriy 
muhit, ion kuchi past bo’lgan eritmalarda, normal atmosfera bosimi sharoitida yuqori faollikni 
namoyon qiladi. Anorganik katalizatorlar esa aksincha yuqori harorat, kuchli kislotali yoki 
kuchli ishqoriy muhit, yuqori bosim sharoitlarida optimal faollikka ega bo’ladi. Buni 
kraxmalning gidrolizlanishi misolida solishtirish mumkin.
Kraxmal yod bilan ko’k rang beradi, qaytaruvchanlik xususiyatiga ega emas. Gidroliz 
mahsulotlari esa aksincha yod bilan binafsha, qizil, jigar rang, sariq tus beradi, qaytaruvchanlik 
xususiyatiga ega. Shuning uchun kraxmal kislotalar yoki fermentlar ta‘sirida gidrolizlansa, rangli 
reaktsiyalar yordamida bu jarayonning borishini kuzatib turish mumkin.
28-tajriba. Kraxmalni xlorid kislota ishtirokida gidrolizlash.
Kraxmal xlorid yoki sulfat kislota ta‘sirida uzoq vaqt qaynatilganda gidrolizlanadi, avval 
dekstrinlarga, so’ngra glyukozaga aylanadi. 
HCl (katalizator) 
(C
6
H
10
O
5
)
n
Dekstrinlar nC
6
H
12
O
6 
kraxmal +H
2
O glyukoza 
 
Kerakli asbob va reaktivlar: probirkalar, 1% li kraxmal eritmasi, 10% li xlorid kislota, 
nay o’tkazilgan probka, gaz gorelkasi yoki spirt lampa, Lyugol eritmasi, natriy gidroksidning 
10% li eritmasi, mis(II)-sulfatning 1 % li eritmasi. 
Ishning bajarilishi:
Probirkaga 2 ml 1% li kraxmal olib 1 ml 10% li xlorid kislota eritmasidan qo’shiladi. 
Probirka og’zi gaz o’tkazuvchi nay o’rnatilgan probka bilan berkitiladi va 10 minut davomida 
ohista qaynatiladi, so’ngra 2 ta probirkaga 10 tomchidan gidrolizatdan quyib, birinchisiga 1-2 
tomchi Lyugol eritmasi tomiziladi. Ikkinchisiga 10 ml 10% li o’yuvchi natriy, 5 tomchi 1% li 
CuSO
4
eritmasi qo’shib qizdiriladi. Trommer reaktsiyasi natijasida probirkadagi suyuqlik ko’k 

---

rangga kirsa, kraxmal gidrolizlanmagani, har ikkala probirkadagi suyuqlik sariq yoki qizil rangga 
kirishi kraxmal gidrolizlanmaganidan darak beradi.