T. C. Erciyes üNİversitesi sosyal b

Mesnevî Şerhi, 
c. 1, s. 56
467
Mevlâna, Mesnevî, c. 6, b.: 1890 “Dünya bir kahır evidir; Kahrı gör, çünkü kahrı kendi ihtiyârınla 
seçtin.”
“Bu âlem Allah"ın kahır yurdu” olduğundan mânevîyat yolcusu için hedef, insanı var eden rahmet, 
merhamet ve aşk ile insanın irtibatını yeniden tesis etmektir. O diğer âleme mahsus rahmete sımsıkı 
sarılmak zorundadır. Kozmolojik anlamda alt ve üst âlem veya madde ve ruhani varlık arasındaki 
tezat, beden ve ruh, şekil ve mana, dış ve iç, toprak ve hava, okyanus ve köpük şeklinde ifade 

---

98 
derken “Rabbin onları kendilerine şahit tutarak, “Ben sizin rabbiniz değil miyim?” 
diye sormuştu, onlar da “Evet (Rabbimizsin) şahit olduk” dediler”
468
ve “Biz 
emaneti göklere, yere ve dağlara teklif ettik de, onlar onu yüklenmek istemediler, 
ondan çekindiler, onu insan yüklendi. Çünkü o çok zalimdir, çok cahildir.”
469
âyetlerine gönderme yapmaktadır. İnsan sorumluluğu yüklenmiş ve ruhlar âleminde 
verdiği sözün gereği olarak dünyada Allah’ın halifesi olmayı seçerek ruhlar 
âleminden ayrılmayı, bu dünyaya gelmeyi kabul etmiştir
470
ve bundan dolayı dünya 
ayrılık âlemidir
471
, bu yüzden Mesnevî neyin ayrılık hikâyesi ile başlar. Ney 
kamışlıktan (aslından) kopup geldiği için muzdariptir;
472
insan da aslından 
(Allah’tan) ayrıldığı ve dünya zindanında, beden kafesinde esir olan ruhunun aslına 
kavuşma isteği
473
dinmediği için sürekli manevî sıkıntı içindedir.
474
İşte bu dünya 
edilmektedir. Genel olarak ise bütün bu eşleşmeler, lütuf ve kahıra tekabül etmektedir… Kahır ve 
lütuf arasındaki kozmolojik ilişki, visal ile firak arasındaki tezat içinde ruhani ve psikolojik olarak 
kendini belli etmektedir. Allah"a yakınlık (kurbiyet) ve O"nunla vuslat rahmet ve merhametten 
kaynaklanan bir sonuçtur. Halbuki, O"na mesafeli olmak (bu’diyet) ve ondan ayrılık (firkat) kahırdan 
kaynaklanan bir sonuçtur. Ruhani mükemmellik, lütuf daima başta gelmek şartıyla bu iki tür sıfatlar 
arasında bir uyum gerektirir. İlk olarak insan “kahır yurdu”nda tutuldu ve rahmeti (lütuf) aradı.” 
William Chittick, Rumi ve Mevlevilik, çev.: Safi Arpaguş, 
http://akademik.semazen.net/article_print.php?id=459
468
A’raf 7/172 
469
Ahazab 33/72 “İnsanın yüklendiği emanet, başta akıl, irade ve iradeyi serbestçe kullanmanın 
gerektirdiği sorumluluklardır. İnsan iyi ile kötü arasında seçim yapabilme yeteneğini, olumlu yönde 
kullanmadığı zaman, hem kendine hem de çevresine zulmetmiş ve cehalete düşmüş olur. Ayette 
insan türünün bir özelliğine dikkat çekilerek, onun genelde emanete riayet konusunda vefasızlık 
göstermeye yatkın olduğuna işaret edilmektedir. ” 
470
Mevlâna, Mesnevî, c. 5, b.: 174-175 
“Biz, kaza kadısının dehlizindeyiz; Belâ ve Elest davasının bahrindeyiz, 
İ
mtihandan dolayı “belâ” dedik; Kavlimiz ve fiilimiz şehâdet ve beyandır” 
471
“Biz vatanımızdan ayrılmışız, o yüzden yorgunuz, sınanmaktayız. Vatanından ayrı düşen nasıl 
kendine güvenebilir?” Mevlâna, Divân-ı Kebîr, c. 1, b.: 654, s. 83
472
Mevlâna’nın düşünce sisteminde ve Mesnevî adlı şaheserinin başında insanın geldiği yer 
hatırlatılır ve bu ney alegorisiyle anlatılır. İnsan Tanrı katında iken mutludur. Ancak ilâhî irade onu 
dünyaya göndemiş ve insan tabiatı icabı yaratıcısını unutma meyli göstermiştir. Yine bu âleme gelen 
insan, sğrekli geldiği ulvî âleme yani Tanrı katına özlem duymaktadır. Onun tekrar ana vatanına 
dönmesi, geldiği andaki safiyetini korumasına bağlıdır. 
Mevlâna’ya göre insanın yaratılışının sebebi aşktır. Yani Tanrı, tanınmak ve sevilmek istemiştir ve 
eşyayı ve bu varlık içinde de insanı yaratmıştır. Bu aşk insan ve yaratıcı arasında karşılıklıdır. Tanrı 
insanı, insan da Tanrı’yı derin bir aşk ile sevmektedir.” Mustafa Aşkar, Mevlâna Celâleddin