Toshkent davlat yuridik universiteti

Mahsulot yetkazib berish shartnomasining elementlari. Shartnoma 
taraflari. Shartnomada sotuvchi sifatida mahsulot yetkazib beruvchi namoyon 
bo’ladi. Mahsulot yetkazib beruvchi – tadbirkorlik faoliyati bilan 
shug’ullanayotgan tovar ishlab chiqaruvchi yoxud tovarlarni sotib olib uni sotib 
oluvchiga sotuvchi (jismoniy yoki yuridik) shaxs. 
Sotib oluvchi – faqat tadbirkorlik faoliyatida foydalanish uchun yoki 
shaxsiy, oilaviy maqsadlarda, ro’zg’orda va shunga o’xshash boshqa maqsadlarda 
foydalanish bilan bog’liq bo’lmagan boshqa maqsadlarda foydalanish uchun tovar 
mulk qilib oluvchi shaxs (jismoniy shaxs, yuridik shaxs va davlat).
Shartnoma predmeti – muomaladan chiqarilmagan har qanday ashyolar 
shartnoma predmeti bo’la oladi. Ular aksariyat hollarda turiga xos alomatlari bilan 
belgilanadi. Ammo qonun xususiy alomatlarga ega bo’lgan ashyolarni shartnoma 
predmeti bo’lishiga to’sqinlik qilmaydi. Ko’pincha shartnoma tuzish vaqtida 
mahsulot yetkazib beruvchi ushbu tovarga ega bo’lmaydi.
Fuqarolik kodeksining 437-moddasida shartnoma predmetini mahsulot 
yetkazib beruvchi ishlab chiqaradigan yoki sotib oladigan tovarlar tashkil qilishi 
aytib o’tilgan. Ammo ushbu qoidaga juda ham jiddiy qaramaslik lozim. Chunki 
bizga ma’lumki mahsulot yetkazib beruvchiga qonunda nazarda tutilgan boshqa 
yo’llar orqali (mahsulotni qayta ishlash, yuridik shaxsni qayta tashkil 
qilinayotganda huquqiy vorislik asosida va boshqalar) ham mulkiy huquqlar o’tishi 
mumkin. 
Shuningdek, 
tovarga 
nisbatan 
mulkiy
(va boshqa ashyoviy) huquqlarga ega bo’lmagan shaxslar ham ushbu shartnomada 
mahsulot yetkazib beruvchi sifatida qatnashishi mumkin. Misol uchun nasiyaga 
olingan tovarlar oldi-sotisida.
Shartnoma bahosi. Shartnoma bahosiga doir alohida qoida qonunlar bilan 
belgilanmagan. Shartnoma predmeti – tovar bahosini belgilashda taraflar erkin 
bo’lib, shartnoma bahosi taraflar o’zaro kelishuvi asosida, tovarning xususiyatidan 
kelib chiqib belgilanadi. Oldi-sotdi shartnomalariga oid umumiy qoidalarga ko’ra 
baho shartnomaning muhim belgisi hisoblanmaydi. Tovar bahosi taraflar o’zaro 
kelishuviga ko’ra shartnomada aniq qiymat misolida ko’rsatilmasligi ham mumkin. 
Jumladan, tovar etkazilib berilayotgan davrdagi bozor narxini nazarda tutishi 
mumkin. Ammo ayrim turdagi tovarlarning narxlari (masalan, neft