Узбекистон республикаси халк таълими вазирлиги у. Файзиева, Д. Назарова, Ф. Цодирова


 КОХЛЕАР ИМПЛАНТАЦИЯ - ЭШ ИТИШИДА


Download 7.62 Mb.
Pdf ko'rish
bet133/143
Sana30.10.2023
Hajmi7.62 Mb.
#1734276
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   143
6.4. КОХЛЕАР ИМПЛАНТАЦИЯ - ЭШ ИТИШИДА 
МУАММОЛАРИ БУЛГАН БОЛАЛАРНИНГ 
РЕАБИЛИТАЦИЯСИГА ЭРИШИШ НИНГ 
САМАРАЛИ ОМИЛИ
Кохлеар имплантация - эшитмайдиган (кар, заиф эши- 
тувчи) болалар эшитувчилар дунёсига кириш ва дунёни овоз- 
лар, товушлар оркали идрок имкониятини яратувчи хозирги 
куннинг энг самарали усуллари хисобланади. Бунда болалар­
нинг овозлар, мусика, нутк, ва бошка товушларни эшитиши ва 
узини жамиятда, ижтимоий хаётда эркин идора килиш имко- 
нига эга булишига мисли курилмаган ёрдам берувчи бу восита 
фан ва техника ривожидаги катта ахамиятга эга кашфиётдир.
Сурдопедагогика тарихида эшитишида муаммоси булган 
болаларни укитишда сузлашув нуткни ургатиш энг приоритет 
вазифа хисобланиб келинган ва хозирги кунда хам уз дол- 
зарблигини йукотмаган. Чунки бу муаммонинг самарали хал 
этилиши болаларнинг ижтимоий адаптацияси эхтиёжини хал 
этувчи тулаконли шахе сифатида ривожланишини таъминлаши 
мукаррардир (Багрова И.Г., Бельтюков В.И., Волкова К.А., 
Зикеев А.Г., Зыков С.А., Зыкова Т.С., Кузьмичева Е.П., 
Леонгард Э.И., Назарова Л.П., Носкова Л.П., Рау Ф.Ф., Слезина 
Н.Ф., Шелгунова Н.И., Шматко Н.Д., Яхнина Е.З.). Жумладан 
Узбекистонда хам таълим огзаки сузлашув нутк асосида ташкил 
этилган булиб нуткнинг барча вербал куринишлари ёрдамчи 
восита сифатида кулланилиб келинмокда (У.Ю. Файзиева, Ф. 
Алимхужаева, Н. Дадажужаева, Ф.У. Кодирова, Д.А. Назарова
Р.Рустамова ва бонщалар).
Эшитмайдиган боланинг сузлашув нуткини тулаконли 
эгаллаши уни соковликдан, факат узига ухшашлар билан имо- 
ишоралар билангина мулокотда була олиш каби чегараланиш- 
лардан куткаради, атрофдагиларнинг нуткини тушуниш, уз 
фикрини 
нутк оркали 
узгаларга, 
сухбатдошига 
етказиш 
имкониятига, яъни тулаконли мулокотга эришишга, аник, равон 
ва тушунарли гапира олишига имкон беради.
Узига каратилган нуткни тушуниш ва узгаларга уз 
фикрини нутк оркали етказа олиш бу узаро чамбарчас боглик 
булган жараён булиб, уларнинг шаклланишига факат эшитиш
286


имкониятини 
ривожлантириш 
доимий 
равишда 
эшитиш 
аппаратларидан фойдаланиш оркали эришилади.
Шуни таъкидлаш жоизки хдтто энг такомиллаштирилган 
замонавий эшитиш аппаратлари хдм кар болага нуткни 
тулаконли эшитиш ва идрок этиш имконини бермайди.
Охирги ун йиллар ичида амалиётда эшитишида муаммо­
лари булган болалар реабилитиациясида янгича йуналиш 
кохлеар имплантация кулланила бошланди ва бу жараён Россия 
Федерациясида хозирги кунда Узбекистонда хам кулланилмок- 
да (М.Р. Богомильский, И.Н. Дьяконова, Н.А. Дайхес, И.В. 
Королева, Э.В. Миронова, И.В. Рахманова, Г.А. Таваркиладзе, 
Ю.М. Овчинников, А.А. Ланцев, Ю .К.Янов ва бошкалар).
Хозирги кунда кохлеар имплантация - бу борада карларга 
ёрдам берувчи энг самарали метод хисобланади. Бу мослама 
эшитишида кохлеар муаммоси булган болаларга атрофдаги 
барча товушларни эшитиш, фарклаш, нуткни эшитиш, уз нут- 
кини эшитиш ва укитувчининг нутки, талаффузи билан солиш- 
тириш оркали уни ривожлантириш имкониятини яратмокда. 
Яъни эшитувчилар дунёсига ижтимоий мослашувини таъмин- 
ловчи восита сифатида хизмат килади.
Кохлеар имплант куйилган боланинг эшитиш кобилияти 
барча нутк товушларини эшитиш ва фарклаш имконини беради, 
жумладан юкори частотали товушларни хам кабул кила олади 
(бу болаларнинг эшитиш пороги - имконияти заиф эшитувчи- 
ликнинг 1-даражасига тенг булади, шунинг учун секин овозда 
айтилган сиргалувчи товушларни кабул килиши кийин булади). 
Хозирги кунда кохлеар имплантдан фойдаланувчилар сони 
тобора ортиб бормокда (2011йилда уларнинг сони дунё буйича 
2000000 
кишидан 
ортикни ташкил этган) 
ва 
уларнинг 
аксариятини болалар ташкил этмокда.
Ш унга карамасдан кохлеар имплант куйилган болалар 
узлари мустакил равишда фонематик эшитувининг ривожла­
ниши, яъни нуткни эшитиши ва у асосида гапириб кетиши 
деярли мумкин эмас. Тажриба шуни курсатадики, бу болаларга 
маълум муддат сурдопедагогик ёрдам курсатиш оркалигина 
нуткни эшитиш, уни таклид килиш оркали эгаллашни ургатиш 
мумкин.
287


Кохлеар 
имплант 
куйилган 
болаларнинг 
эшитиш 
даражаси барча нутк товушларини, хатто юкори частотали 
товушларни хам эшитиб фарклаш имконини беради. Эшитиши 
биринчи даражали заиф эшитувчилар каби, факат паст овоз 
билан айтилган жарангсиз сиргалувчи товушларни фарклаш- 
дагина, кийинчилик кузатилади.
Лекин шунга карамасдан кохлеар имплантация жаррох- 
лиги оркали имплант куйилган болалар мустакил равишда нутк­
ни эшитиб тасаввур килиш ва эгаллашда катта кийинчиликка 
дуч келадилар. Баъзан нуткни эгаллай олмасликлари хам 
мумкин. Шу сабабли маълум муддат (2 баъзан 3 йил муддат 
давомида сурдопедагог ёрдамига мухтож буладилар. Бу хозирги 
кунда эшитишида муаммолари булган болалар реабилитацияси 
масаласидаги биринчи даражадаги долзарб муаммо хисобланиб 
корорекция педагогикасининг замонавий назарияси реаби­
литация амалиётидаги энг оптимал йуллари хисобланади.
Кохлеар имплантация ёрдамида эшитишни кайта тиклаш 
уч боскичда олиб борилади: дастлабки (жаррохликдан олдинги) 
боскич; жаррохлик; жаррохликдан кейинги боскич.

Download 7.62 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   129   130   131   132   133   134   135   136   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling