Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги вахабов абдурахим васикович

Фаровонликнинг янги кўрсаткичлари. Фаровонлик кўрсаткичларини 
қайта кўриб чиқиш зарур. Ялпи ички маҳсулот кўрсаткичи ижтимоий 
фаровонлик ва атроф-муҳит яхлитлигини ўлчаш дастагини бажарувчи 
кўрсаткич ҳисобланмайди. Аксарият ижтимоий-экологик фаолият турлари, 
жумладан, қазиб чиқариладиган ёқилғи турларидан интенсив фойдаланиш 
ялпи ички маҳсулотнинг ўсишига олиб келиши мумкин. Инсонларнинг 
умумий фаровонлиги ва турмуш сифати, атроф-муҳит ҳолати иқтисодий 
ривожланишнинг бош мақсади бўлиши зарур. 
Қолган тамойиллар каолиция тамойилларини мазмунан тўлиқ 
такрорлайди: 
- барқарор ривожланиш, “яшил иқтисодиёт” ва камбағалликка қарши 
курашни таъминлаш учун стратегик, мувофиқлаштирилган ва комплекс 
режалаштириш; 
- ахборот, иштирок ва ҳисобот бериш; 
- гендер тенглиги; 
- био хилма-хилликни сақлаб қолиш ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш. 

---

37 
2.3. “Яшил иқтисодиёт”га ўтиш сиёсатининг дастаклари 
“Яшил иқтисодиёт”га ўтиш мамлакатлардан юқорида қайд этилганидек 
муайян тамойилларга асосланиши, стратегия ёки дастурлар доирасида 
мақсадли сиёсат юритишни тақозо этади. “Яшил иқтисодиёт” доирасида 
амалга оширилаётган сиёсат ўз таъсир дастакларига эга бўлиши зарур. Жаҳон 
амалиётида яшил иқтисодий сиёсат доирасида қўлланилаётган дастакларни 
қуйидаги гуруҳларга ажратиш мумкин: маъмурий; иқтисодий; ахборот (2.3.1-
расм). 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2.3.1-расм. Яшил иқтисодий сиёсат дастаклари
 
Маъмурий дастаклар. Корхоналарга атроф-муҳитга зарар етказмаслик 
мақсадида нималарга риоя этиш зарурлиги қайд этиладиган меъёрий-ҳуқуқий 
чекловлар маъмурий дастаклар ҳисобланади. Ушбу дастаклар айрим шахслар 
томонидан қоидаларга зид ҳатти-ҳаракатлар қилинганда қўлланиладиган 
санкциялар сифатида ишлатилиши мумкин. Саноат учун муайян заҳарли 
моддаларни таъқиқлаш маъмурий дастак сифатида қўлланилиши мумкин. 
Қонунчилик орқали юқори самарадорликка эга стандартларни жорий қилиш 
ёрдамида саноат тармоқларига “яшил” инвестицияларни йўналтиришни 
рағбатлантириш, табиий ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини 
ошириш, атроф-муҳитга зарар келтирмайдиган ишлаб чиқаришни йўлга 
қўйиш ва экологик тоза маҳсулотлар бозорини шакллантириш мумкин бўлади. 
Маъмурий 
усуллар 
ёрдамида 
иқтисодиёт 
тармоқларига 
муайян 
технологиялардан фойдаланиш талабларини жорий этиш мумкин. 
Ушбу дастаклар Европа мамлакатларида кенг миқёсда оммалашган 
бўлиб, фуқаролар мажбурий давлат дастурларини қўллаб-қувватлайдилар. 
Жумладан, 2014 йилга келиб Европа Иттифоқи мамлакатларида чўғланма 
лампалар сотиш тўлиқ таъқиқланди. 2009–2017 йилларда электр энергия 
истеъмоли юқори бўлган уй-рўзғор буюмларини сотишни қисқартириш 
дастурлари амалга оширилди. Ушбу қоидалар уй-жойларни иситиш тизимида 
қўлланиладиган 
двигателлар, 
насослар, 
уйдаги 
музлатгичлар 
ва 
телевизорларга ҳам тааллуқлидир.