Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti
Download 1.99 Mb. Pdf ko'rish
|
JINOYAT HUQUQI KURSI 1 tom
- Bu sahifa navigatsiya:
- TOSHKENT UO‘K – 343.23(575.1)
- M U N D A R I J A I BOB. JINOYAT HUQUQI TUSHUNCHASI, PREDMETI, METODI
- II BOB. JINOYAT QONUNI ................................................................................... 50
- III BOB. JINOYAT TUSHUNCHASI .................................................................. 115
- IV BOB. JINOIY JAVOBGARLIK VA UNING ASOSLARI .......................... 129
- V BOB. JINOYAT OBYEKTI ............................................................................... 147
- VI BOB. JINOYATNING OBYEKTIV TOMONI .............................................. 157
- VII BOB. JINOYATNING SUBYEKT TOMONI ............................................... 176
- VIII BOB. JINOYAT SUBYEKTI ........................................................................ 233
- IX BOB. TAMOM BO‘LMAGAN JINOYATLAR ............................................. 263
- X BOB. JINOYATDA ISHTIROKCHILIK ......................................................... 289
- XI BOB. BIR QANCHA JINOYAT SODIR ETISH ........................................... 345
- XII BOB. QILMISHNING JINOIYLIGINI ISTISNO QILADIGAN HOLATLAR ............................................................................................................ 378
- I BOB. JINOYAT HUQUQI TUSHUNCHASI, PREDMETI, METODI, VAZIFALARI VA PRINSIPLARI 1-§. Jinoyat huquqi tushunchasi
- Jinoyat huquqi qonun hujjatlari tarmog‘i sifatida
- Jinoyat huquqi huquq tizimi tarmog‘i, sohasi sifatida
|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI MILLIY GVARDIYASI HARBIY-TEXNIK INSTITUTI
M.X.RUSTAMBAYEV
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI JINOYAT HUQUQI K U R S I
UMUMIY QISM JINOYAT HAQIDA TA’LIMOT Oliy ta’lim muassasalari uchun darslik (2-nashr, to‘ldirilgan va qayta ishlangan)
TOSHKENT UO‘K – 343.23(575.1) KBK -67.408(5O’) R-92 O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik instituti kengashida ma’qullangan.2018 yil 29 iyundagi 9-sonli bayonnoma Oʻzbekiston Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik sifatida tavsiya etilgan. 2018 yil 15 avgustdagi 718-sonli buyrug’i Rustambayev M.X. O‘zbekiston Respublikasi jinoyat huquqi kursi. Tom 1. Jinoyat haqida ta’limot. Darslik. 2-nashr, to‘ldirilgan va qayta ishlangan – T.: O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik instituti, 2018. –
441 bet.
Mazkur darslik O‘zbekiston Respublikasi Jinoyat kodeksiga 2018 yil 1 noyabrgacha kiritilgan qo‘shimcha va o‘zgartishlar inobatga olingan holda tayyorlangan. Unda amaldagi qonun hujjatlari, tergov va sud amaliyoti, O‘zbekiston Respublikasi Oliy sudi Plenumi qarorlari asosida jinoyat huquqining Umumiy va Maxsus qismi masalalari yoritilgan. Darslik besh tomdan iborat. Birinchi va ikkinchi tomlar JKning Umumiy qismiga bag‘ishlangan. Birinchi tomida jinoyat qonuni va jinoyat to‘g‘risidagi ta’limot masalalari yoritilgan. Ikkinchisida jazo, javobgarlik va jazodan ozod qilish, jinoyat-huquqiy ta’sirning boshqa choralari yoritilgan. Uchinchi, to‘rtinchi va beshinchi tomlar JKning Maxsus qismi normalarida nazarda tutilgan jinoyatlar uchun javobgarlik masalalariga bag‘ishlangan. Muallif tomonidan barcha jinoyatlar tarkibining belgilari tahlil qilingan, ularni kvalifikatsiya qilish masalalari, o‘xshash jinoyatlar tarkiblarini farqlash muammolari ko‘rib chiqilgan. Darslik yuridik oliy o‘quv muassasalari bakalavr va magistrlari, Bosh prokuratura Akademiyasi tinglovchilari, O‘zbekiston Respublikasi Milily gvardiyasi Harbiy-texnik instituti kursantlari, O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi tinglovchilari, o‘qituvchilarga mo‘ljallangan, shuningdek, huquqni muhofaza qiluvchi organ xodimlari va jinoyat huquqi muammolari bilan qiziquvchi shaxslar tomonidan foydalanilishi mumkin. Taqrizchilar: Abdurasulova K.R. O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi “Kriminologiya” kafedrasi boshlig‘i, yu.f.d., professor
O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik Instituti “Sohaviy huquqiy fanlar” kafedrasi boshlig‘i, yu.f.d., dotsent
© Rustambayev M.X., 2018 © O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik Instituti, 2018
M U N D A R I J A I BOB. JINOYAT HUQUQI TUSHUNCHASI, PREDMETI, METODI, VAZIFALARI VA PRINSIPLARI ........................................................................... 7 1-§. Jinoyat huquqi tushunchasi ................................................................................. 7
2-§. Jinoyat huquqi predmeti va metodi ..................................................................... 9 3-§. Jinoyat huquqi vazifalari ................................................................................... 12
4-§. Jinoyat huquqi prinsiplari ................................................................................. 20 5-§. Qonuniylik prinsipi ........................................................................................... 23
6-§. Fuqarolarning qonun oldida tengligi prinsipi ................................................... 32 7-§. Demokratizm prinsipi ....................................................................................... 35
8-§. Insonparvarlik prinsipi ...................................................................................... 36 9-§. Odillik prinsipi .................................................................................................. 40
10-§. Ayb uchun javobgarlik prinsipi ...................................................................... 43 11-§. Javobgarlikning muqarrarligi prinsipi ............................................................ 45
«Jinoyat huquqi tushunchasi, predmeti, metodi, vazifasi va prinsiplari» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ...................................................................................... 47
Qo‘shimcha adabiyotlar ........................................................................................... 48 Rahbariy adabiyotlar ............................................................................................. 48
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar .............................................................. 49 II BOB. JINOYAT QONUNI ................................................................................... 50 1-§. Jinoyat qonuni tushunchasi va ahamiyati ......................................................... 50
2-§. Jinoyat qonunining tuzilishi .............................................................................. 54 3-§. Jinoyat qonunining hudud bo‘yicha amal qilishi .............................................. 62
4-§. Jinoyat qonunining vaqt bo‘yicha amal qilishi ................................................. 85 5-§. Jinoyat qonunini sharhlash .............................................................................. 104
«Jinoyat qonuni» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ........................................ 109 Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 110
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 110 Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 111
1-§. Jinoyat huquqi nazariyasi va qonunida jinoyat tushunchasining belgilanishi ............................................................................................................. 115
2-§. Jinoyat belgilari ............................................................................................... 116 3-§. Jinoyatlarni tasniflash ..................................................................................... 123
«Jinoyat tushunchasi» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ................................ 127 Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 127
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 127 3
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 128
1-§. Jinoiy javobgarlik tushunchasi ........................................................................ 129
2-§. Jinoiy javobgarlik asosi sifatida jinoyat tarkibi: tushunchasi va ahamiyati .. 136 3-§. Jinoyat tarkibining tuzilishi. Jinoyat tarkibining zaruriy va fakultativ belgilari ................................................................................................................... 139
4-§. Jinoyat tarkibining turlari ................................................................................ 141 «Jinoiy javobgarlik va uning asoslari» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ...... 144
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 145 O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 145
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 146 V BOB. JINOYAT OBYEKTI ............................................................................... 147 1-§. Jinoyat obyekti tushunchasi va ahamiyati ...................................................... 147
2-§. Jinoyat obyektining turlari .............................................................................. 149 3-§. Jinoyat predmeti .............................................................................................. 153
«Jinoyat obyekti» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ....................................... 155 Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 156
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 156 Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 156
1-§. Jinoyatning obyektiv tomoni tushunchasi va ahamiyati ................................ 157
2-§. Jinoiy qilmish va uning turlari ........................................................................ 158 3-§. Jinoiy oqibat .................................................................................................... 164
4-§. Qilmish va oqibat o‘rtasidagi sababiy bog‘lanish .......................................... 167 5-§. Jinoyatning obyektiv tomoni fakultativ belgilari va ularning ahamiyati........ 169
«Jinoyatning obyektiv tomoni» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar .................. 173 Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 174
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 174 Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 175
1-§. Jinoyatning subyekt tomoni tushunchasi va ahamiyati .................................. 176
2-§. Ayb tushunchasi va shakllari .......................................................................... 178 3-§. Qasd va uning turlari ....................................................................................... 187
4-§. Ehtiyotsizlik va uning turlari .......................................................................... 198 5-§. Murakkab aybli jinoyat ................................................................................... 208
6-§. Aybsiz holda zarar yetkazish .......................................................................... 211 7-§. Jinoyatning motivi va maqsadi, emotsional holat........................................... 213
8-§. Yuridik va faktik xato, ularning jinoyat-huquqiy ahamiyati .......................... 221 «Jinoyatning subyekt tomoni» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ................... 230
4
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 231
o‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................. 231 Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 232
1-§. Jinoyat subyekti tushunchasi .......................................................................... 233
2-§. Jinoiy javobgarlik kelib chiqadigan yosh ....................................................... 235 3-§. Aqli rasolik va aqli norasolik: tushuncha va mezonlar ................................... 240
4-§. Mastlik holatida jinoyat sodir etgan shaxslarning javobgarligi ...................... 251 5-§. Jinoyatning maxsus subyekti .......................................................................... 257
6-§. Jinoyat subyekti va jinoyatchining shaxsi ...................................................... 259 «Jinoyat subyekti» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ...................................... 260
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 261 O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 261
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 262 IX BOB. TAMOM BO‘LMAGAN JINOYATLAR ............................................. 263 1-§. Jinoyat sodir etish bosqichlari tushunchasi, turlari va ahamiyati .................. 263
2-§. Jinoyat sodir etishga tayyorgarlik ko‘rish ....................................................... 267 3-§. Jinoyat sodir etishga suiqasd qilish ................................................................. 271
4-§. Jinoyatni sodir etishdan ixtiyoriy qaytish ....................................................... 277 «Tamom bo‘lmagan jinoyatlar» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ................. 284
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 285 O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 285
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 285 X BOB. JINOYATDA ISHTIROKCHILIK ......................................................... 289 1-§. Jinoyatda ishtirokchilik tushunchasi ............................................................... 289
2-§. Jinoyat ishtirokchilarining turlari.................................................................... 295 3-§. Ishtirokchilik shakllari .................................................................................... 311
4-§. Jinoyatda ishtirok etganlik uchun javobgarlik asoslari va doirasi ................. 325 5-§. Jinoyatda ishtirok etganlik uchun javobgarlikning maxsus masalalari .......... 331
6-§. Jinoyatga daxldorlik ........................................................................................ 336 «Jinoyatda ishtirokchilik» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar .......................... 341
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 343 O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 343
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 343 XI BOB. BIR QANCHA JINOYAT SODIR ETISH ........................................... 345 1-§. Bir qancha jinoyat sodir etish tushunchasi va turlari ...................................... 345
2-§. Takroran jinoyat sodir etish ............................................................................ 353 3-§. Jinoyatlar majmui............................................................................................ 358
4-§. Retsidiv jinoyat ............................................................................................... 366 5
«Bir qancha jinoyat sodir etish» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ................ 375
Qo‘shimcha adabiyotlar ...................................................................................... 376 O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 376
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 376 XII BOB. QILMISHNING JINOIYLIGINI ISTISNO QILADIGAN HOLATLAR ............................................................................................................ 378 1-§. Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar tushunchasi .................... 378
2-§. Qilmishning kam ahamiyatli ekanligi ............................................................. 380 3-§. Zaruriy mudofaa .............................................................................................. 383
4-§. Oxirgi zarurat .................................................................................................. 402 5-§. Ijtimoiy xavfli qilmish sodir etgan shaxsni ushlash vaqtida zarar yetkazish 414
6-§. Buyruq yoki boshqa vazifani ijro etish ........................................................... 426 7-§. Kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik .......................... 431
8-§. Jismoniy yoki ruhiy majburlash yoxud qo‘rqitish .......................................... 436 «Qilmishning jinoiyligini istisno qiladigan holatlar» mavzusi yuzasidan yakuniy savollar ................................................................................................................... 439
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 440 O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................ 440
6
I BOB. JINOYAT HUQUQI TUSHUNCHASI, PREDMETI, METODI, VAZIFALARI VA PRINSIPLARI 1-§. Jinoyat huquqi tushunchasi Ma’lumki, jinoyat huquqi tushunchasi bir necha ma’nolarda qo‘llaniladi, bular: 1) qonun sohasi; 2) huquq tarmog‘i; 3) fan tarmog‘i; 4) o‘quv predmeti. Jinoyat huquqi qonun hujjatlari tarmog‘i sifatida O‘zbekiston Respublikasi qonun chiqaruvchi hokimiyati oliy organi – Oliy Majlis tomonidan qabul qilinadigan, jinoiy javobgarlikning umumiy asoslari va prinsiplarini, jinoyat deb hisoblanadigan qilmishlar doirasi, ularni sodir etganlik uchun javobgarlik, jazo tayinlash, jazo turlari va hajmi, jinoiy javobgarlik va jazodan ozod qilish asoslari, jazo hisoblanmaydigan boshqa jinoiy-huquqiy ta’sir choralarini belgilovchi huquq normalari tizimini o‘zida ifoda etadi. Jinoyat to‘g‘risidagi milliy qonun hujjatlari JKning 1-moddasiga ko‘ra Konstitutsiya va xalqaro huquqning umume’tirof etilgan normalariga asoslangan bo‘lib, O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksidan iboratdir. Bu moddaning ahamiyati shundaki, unda faqatgina Jinoyat kodeksi bilan belgilanadigan, Konstitutsiya va xalqaro huquqning umume’tirof etilgan normalariga zid kelmaydigan jinoyat qonunchiligining manbalari aniq ko‘rsatilgan. Qonun chiqaruvchi organ, ya’ni Oliy Majlisning rasmiy hujjati hisoblanuvchi Jinoyat kodeksiga huquqning mazkur sohasidagi yagona manba maqomini berish, barcha huquqiy normalarni bir qonunda jamlash, ularni tizimlilik prinsipidan kelib chiqqan holda muayyan ketma-ketlikda joylashtirish, barcha qonunlar haqida yaxlit tasavvurga ega bo‘lish, huquqni qo‘llovchilarning qonunlardan foydalanishlari uchun barcha qulayliklarni yaratish imkonini beradi. Aksariyat hollarda jinoyat huquqi, o‘zining predmeti, metodi va vazifalari bilan farqlanuvchi huquq sohasi va O‘zbekiston Respublikasi huquq tizimining tarkibiy qismi sifatida qaraladi. 7
Jinoyat huquqi huquq tizimi tarmog‘i, sohasi sifatida jinoyat qonuniga nisbatan ancha keng tushuncha hisoblanadi. Jinoyat huquqi huquq sohasi sifatida qonun ijodkorligi va huquqni qo‘llash bilan bog‘liq bo‘lgan jinoyat qonunchiligi va jinoyat-huquqiy munosabatlarni ham o‘z ichiga oladi. Jinoyat-huquqiy munosabatlarni tor va keng ma’nolarda tushunish mumkin. Jinoyat-huquqiy munosabat keng ma’noda jinoyat qonunining rasmiy ravishda kuchga kirishi bilan yuzaga keladigan munosabat hisoblanadi. Xuddi shu vaqtdan boshlab yangi jinoyatlarni sodir qilishdan ogohlantiruvchi, ya’ni ularni sodir qilishni taqiqlovchi qonunning amal qilishi boshlanadi. o‘shandagina jinoyat qonuni barcha fuqarolarga nisbatan o‘zining tarbiyaviy funksiyasini amalga oshirishni boshlaydi. Jinoyat-huquqiy munosabatlarni keng ma’noda ko‘rib chiqish, jinoyat qonunchiligini takomillashtirish uchun muhim bo‘lgan jinoyat qonunining kuchga kirgan paytidan boshlab uning aholi orasidagi ta’sir mexanizmini aniqlash, jinoyat qonunining samaradorligini o‘rganishga yordam beradi 1 .
o‘rtasidagi munosabatdir. Bu munosabatlar jinoyat sodir etilishi bilan boshlanadi va sudlanganlikning olib tashlanishi yoki jinoiy javobgarlik va jazodan ozod qilish bilan tugaydi.
Download 1.99 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|