1-§. Fanning mazmuni, vazifalari, predmeti va uslublari. Kimyoviy va mexanik texnologiyalar haqida tushuncha

Xomashyoni boyitish. Xomashyo tarkibidagi ayni tarmoq uchun zarur 
komponentlar miqdori shu xomashyoning konsentratsiyasini belgilaydi. Kimyo 
korxonalarida iloji boricha konsentrlangan xomashyodan foydalanishga harakat 
qilinadi, chunki bu yoʻl jarayon va jihozlarning jadalliligini oshirishga, mahsulot 

---

tannarxini kamaytirishga va uning sifatini yaxshilashga olib keladi. Lekin 
tabiatdagi hamma xomashyoning konsentratsiyasi sanoat talabiga javob 
beravermaydi. Sanoatning bu talablariga javob berish uchun xomashyolar 
boyitiladi. 
Boyitish deb, xomashyo tarkibidagi foydali birikmalar konsentratsiyasini 
(miqdorini) sunʻiy ravishda oshirishga aytiladi. Gaz, suyuq va qattiq holatdagi 
xomashyolar boyitiladi, gaz holatdagi xomashyolar, asosan, filtrlash va tozalash 
yoʻli bilan boyitiladi; suyuq holatdagi xomashyolar esa tindirish hamda bugʻlatish 
orqali boyitiladi. Koʻpincha qattiq holatdagi xomashyolar boyitiladi. Boyitish 
jarayoni mexanikaviy, kimyoviy va fizik–kimyoviy usullarga boʻlinadi. 
Xomashyoni 
boyitishning 
mexanik 
usuli. 
Foydali 
va 
bekorchi 
birikmalarning turli xil fizikaviy xossalariga (zichligi, boʻlakchalarning shakli, 
mustahkamligi, elektr oʻtkazuvchanligi, magnit maydoniga boʻlgan munosabati, 
namlanuvchanlik darajasi) asoslangan boʻlib, boʻlardan eng koʻp qoʻllaniladigani 
elash, gravitatsiya, quruq gravitatsiya, termik va elektromagnit usullardir(1.6-
rasm). 
Kimyo sanoatining koʻpchilik texnologik jarayonlari suyuqlik, gaz, bugʻning 
quvurlarda harakatlanishi va siljishi bilan bogʻliq boʻlib boʻlib, bu quvurlarda 
ishlab chiqarishning ikkinchi darajali begona mahsulotlari ham uchraydi. 
Aralashmalar (suspenziyalar) tarkibidagi zarrachalarni ajratish jarayonlari tindirish, 
filtrlash va tsentrifugalash orqali bajariladi. Kechadigan jarayonlar gidromexanika 
qonunlarida taʻriflangan oqimlar harakatiga bogʻliq boʻladi. Shu boisdan yuqorida 
keltirilgan jarayonlar gidromexanik jarayonlar deb ataladi. Gidromexanika 
qonunlari va jarayonlari gidravlikada oʻrganilib, u ikki: gidrostatika va 
gidromexanika boʻlimiga ajraladi.