Berdaq nomidagi qoraqalpoq davlat universiteti ″YaRİmwtkazgiChlar fiZİkasi” kafedrasi
Konussimon g’ildirakli uzatmalarni kontakt
Download 1.12 Mb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- Konussimon g’ildirakli uzatmalarni eguvchi kuchlanish bwyicha h’isoblash
- Tishli uzatmalar FİK, qwllaniladigan materiallar va joiz kuchlanishlar
- Tishli uzatmalarning FİK
- Tishli g’ildiraklarni tayёrlash uchun ishlatiladigan materiallar va ularni termik qayta ishlash
- ] joiz kuchlanishlar Joiz [ σ n ] joiz kuchlanishlar.
|
Konussimon g’ildirakli uzatmalarni kontakt kuchlanish bwyicha h’isoblash Konussimon g’ildirak tishlarining kontakt kuchlanishga chidamliligi Gerts formulasi asosida h’isoblanadi. σ N = z m
] [ / Н k q σ ρ ≤
Formulada keltirilgan radius qiymati tishning wrta kesimiga nisbatan quyidagicha aniqlanadi. ) cos (cos sin
2 sin
cos 2 sin cos 2 1 1 1 2 1 1 2 2 1 1 2 1
d d d m m m k δ δ α α δ α δ ρ ρ ρ + ⋅ ⋅ = ⋅ + ⋅ = + =
Trigonometrik funktsiyalarning wzaro munosabatini h’amda u = tgδ 2 = ctgδ
1 ekanligini etiborga olib quyidagilarni ёzish mumkin:
2 1 2 1 2 2 2 2 1 1 1 cos
; 1 1 1 1
u tg u tg Cos + = + = + = + = δ δ δ δ
Sos δ 1 , Sos δ 2 qiymatlarni formulaga qwyib quyidagi ifoda olinadi: α ρ
1 2 1 1 2 ⋅ ⋅ + = u d u m k
Tekshirishlar shuni kwrsatdiki, tish sirtining egrilik radiusi h’am, unga tushadigan kuch h’am konus uchidan uzoqlashgan sari proportsional ravishda wzgarib boradi (7-rasm). Shuning uchun tishning uzunligi bwyicha h’amma nuqtalarda kuchlanish bir xil bwladi. Bu h’olda g’ildirakning wrta diametriga tasir qiluvchi solishtirma yuklanish quyidagicha ifodalanadi q wr = , cos 2 max
min α ⋅ ⋅ = + b k F q q H t z
m = 275MPa q,ρ k
σ n = z m
] [ 1 sin 2 cos 2 1
m H t u u d b k F σ α α ≤ + ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅
ifodani soddalashtirsak, yani Sos α · Sin α = α 2
1 Sin
z n = ; 2 2 α Sin α = 20
0 bwlganda z n = 1,71; d m1 = ; ) 5 , 0 1 ( ) 5 , 0 ( 2 2 2 u k d u R b R d u d be e e e e m − = ⋅ − = ; 2 2 1 2 1 1
d T d T F m m t ⋅ = =
; 1 5 , 0 cos 5 , 0 2 2 1 2 u u d k d k R k b e be e be e be + ⋅ ⋅ ⋅ = ⋅ ⋅ = ⋅ = δ k be = b / R e = 0,285. Natijada, σ n = 2,12 · 10 3
] [ 3 2 2 H H e H v d k u T σ β ≤ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ (2) bwladi. (2) formula ёrdamida kontakt kuchlanishning h’isobiy qiymati aniqlanadi. Uzatmani loyih’alash uchun esa bu formulani etaklanuvchi g’ildirak diametriga nisbatan echib quyidagi ifoda olinadi:
, ] [ 165
3 2 2 2 ⋅ ⋅ ⋅ = σ β
Aniqlangan qiymat GOST 12289-76 bwyicha yaxlitlanadi, bu erda T 2 – etaklanuvchi tishli g’ildirak uzataёtgan burovchi moment, Nmm; u – uzatmaning uzatish soni; [σ n ] – kontakt kuchlanishning joiz qiymati, MPa; k nβ – yuklanishni g’ildirak tish eni bwyicha notekis taqsimlanishini h’isobga oluvchi koeffitsient qiymati 8-rasm, b, v dagi grafikdan olinadi. v n - konussimon g’ildirak tishlarini tsilindrsimon g’ildirak tishlariga nisbatan mustah’kamligi kamligini h’isobga oluvchi koeffitsient, twg’ri tishli konussimon g’ildiraklar uchun v n = 0,85;
aylanasimon tishli g’ildiraklar uchun tish yuzasining qattiqligi bwyicha quyidagicha tanlanadi: N 1 , N 2 ≤ 350 NV N 1 > 45 HRC, H 2 ≤ 350 HB H 1 , H
2 ≥ 45 HRC V n
n = 1,13+0,13u v n = 0,81+0,15u Hisoblashlar shuni kwrsatadiki, aylanasimon tishli g’ildiraklarning kontakt kuchlanishi bwyicha mustah’kamligi 1,4…1,5 marta katta. Konussimon g’ildirakli uzatmalarni eguvchi kuchlanish bwyicha h’isoblash Konussimon tishli g’ildiraklarda tishning kwndalang kesimi konus uchidan asos tomon proportsional ravishda wzgarib boradi, yani konus uchidan asosiga tomon kwndalang kesim yuzi kattalashib boradi (7-rasm). Tekshirishlar shuni kwrsatadiki, eguvchi kuchlanish tishning uzunligi bwylab h’amma erda bir xil bwladi. Shuning uchun h’isobni xoh’lagan kesimda olib borish mumkin. Amalda h’isoblashda tishning wrtasidan wtadigan kesimdan foydalaniladi. Bunda tsilindrsimon uzatmalarni h’isoblaganimizdek
σ F1 =
2 1 2 1 2 1 ] [ / ; ] [ ) (
F F F F F te e k Fv F F t Y Y m m b v k Y k F σ σ σ σ β ≤ ⋅ = ≤ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ ⋅ (3) bwladi. Bu erda: v F - konussimon g’ildirak tishlarini mustah’kamligini tsilindrsimon g’ildirak tishlariga nisbatan kamligini h’isobga oluvchi koeffitsient. Twg’ri tishli konussimon g’ildirak uchun v F = 0,85, aylanasimon tishli g’ildiraklar uchun quyidagicha olish tavsiya etiladi: N 1 , N 2 ≤ 350 NV bwlganda v F = 0,94 + 0,08u;
N
> 45 HRC, H 2 ≤ 350 HB bwlganda v F = 0,85 +0,043u; H 1
2 > 45HRC bwlganda v F = 0,65 + 0,11u; F t = 2T 1 / d
m1 – aylanma kuch; d m1 – wrtacha diametr. Y F – tish shaklining koeffitsienti, uning qiymati g’ildirak tishlarining soni z ga nisbatan emas, balki tashqi konus ёyilmasidagi (9-rasm) aylananing h’amma joyi tishlar Bilan twla, deb faraz qilinganda h’osil bwladigan ekvivalent g’ildirakning tishlar soniga nisbatan jadvaldan olinadi, yani: d k1
e1 / Cos δ
1 ёki z
k1 = z
1 / Cos δ
1 d k2 = d e1 / Cos δ 2 ёki z
k2 = z
2 / Cos δ
2 Aylanasimon tishli g’ildiraklar uchun d k
e / (Cos δ · Cos 3 β) ёki z k = z / (Cos δ · Cos 3 β)
k Fβ – yuklanishni tish eni bwyicha notekis taqsimlanishini h’isobga oluvchi koeffitsient. k Fv – qwshimcha dinamik kuchlarni h’isobga oluvchi koeffitsient.
m e – loyih’alanaёtgan uzatmaning modulini aniqlashda (3) formulada
F t = 2T 2 / 0,857 d e2 ;
857 , 0 ≈ ⋅
F k Y
qabul qilib, quyidagi ifoda olinadi: m e ( m te ) =
мм b d V k T F e F F ] [ 14 2 2 σ β ⋅ ⋅ ⋅ ⋅
formulada [σ F ] wrniga [σ F ]
1 , [σ
F ]
2 qiymatlarining eng kichigi qwyiladi. Aniqlangan m e , m
te
qiymat standart bwyicha yaxlitlanmaydi. Quvvat uzatuvchi yuritmalarda modulni m e (m te ) ≥ 2,5 mm, deb olish tavsiya etiladi.
Savol va topshiriqlar. 1. Konussimon uzatmalarning turlari afzalliklari va kamchiliklari. 2. Konussimon uzatmalarning geometrik wlchamlarini ёzib bering. 3. Konussimon uzatma ilashmasida tasir etuvchi kuchlar va ularni ywnalishini kwrsating. 4. Konussimon uzatma modullari va ularni tsilindrsimon uzatma modullaridan farqi. 5. Konussimon uzatmada tish shaklining koeffitsienti qanday tanlanadi? 6. Tishlarga tasir etuvchi kontakt va eguvchi kuchlanishlar qiymatlarini qanday ywllar bilan kamaytirish mumkin?
7-maruza Tishli uzatmalar FİK, qwllaniladigan materiallar va joiz kuchlanishlar Maruza rejasi.
2. Tishli g’ildiraklarni tayёrlash uchun qwllaniladigan materiallar va ularga termik ishlov berish. 3. Joiz kontakt va egilish kuchlanishlar. 4. Novikov va boshqa uzatmalar h’aqida qisqa malumot.
Adabiёtlar.
1. İvanov M.N. Detali mashin. M., «Vısshaya shkola», 1991g. 160…198 betlar. 2. Guzenkov P.G. Detali mashin. M., «Vısshaya shkola», 1986g. 185…223 betlar 3. Sulaymonov İ. Mashina detallari. T., «Wqituvchi», 1981y 166…194 betlar. 4. Erdedi A.A. va b., Texnik mezanika T., «Wqituvchi», 1987y 364…372; betlar. 6. Frolov M.İ. Texnicheskaya mexanika. Detali Mashin. M., «Vısshaya shkola», 1990g., 163; 187…201; 216…233 betlar.
Tishli uzatmalarning FİK
Tishli uzatmalarni FİK 1 1
/ 1 / P P P P a − = = η ga teng. Bu erda: P 1 , P
2 – etaklovchi va etaklanuvchi valdagi quvvatlar; P 1 – ishlash jaraёnida ishqalanishni engil uchun sarflangan quvvat. Bu quvvatni qiymati quyidagicha aniqlanadi: P a = P u +P n +P m bu erda:
ψ u = P u /P 1 – ilashishdagi ishqalanishni engish uchun sarflangan quvvat; ψ u = P u /P 1 – podshipniklardagi ishqalanishni engish uchun sarflangan quvvat; ψ m = P
m /P 1 – uzatma g’ildiraklarini moyni kesib wtishda sarflagan quvvati, bu quvvatlarni quyidagicha ёzish mumkin:
η η η η ψ ψ ψ η + + = + + − = ) ( 1
Yuqorida kwrsatilganlardan eng kwp quvvat g’ildirak tishlarini ilashishda h’osil bwlgan ishqalanishini engish uchun sarflangan quvvat bwlib, uning qiymati quyidagicha aniqlanadi.
Ψ
= 2,3 f (1/z 1 ± 1/ z 1 )
bu erda: f≈0,06÷0,1- ilashishdagi ishqalanish koeffitsienti: (+) ishora tashqi ilashish uchun, (-) ishora ichki ilashishlar uchun qwllaniladi. Ψ u
n , Ψ
M larning umumiy qiymati, yani Ψ n + Ψ
M =0,015. . .0,03. Uzatmalarda FİK qiymatlarini aloh’ida h’isoblash malum qiyinchiliklar tug’diradi. Uzatmalar uchun FİKning taxminiy qiymatlarini 11- jadvaldan olish mumkin.
11-jadval Ёpiq uzatmalar Aniqlik darajasi Uzatmaning turi 6,7 8,9 Ochiq uzatmalar Tsilindrsimon 0,99-0,98 0,975. . .0,97 0,96. . .0,95 Konussimon 0,98-0,96 0,96. . .0,95 0,95. . .0,94 Kwp pog’onali uzatmalar uchun: h y = h 1 · h
2 …h n
va ularni termik qayta ishlash
Tajribalar h’amda mah’sus tekshirishlar shuni kwrsatadiki, tishli g’ildiraklarning tish yuzasining kontakt kuchlanishlarga chidamliligi uchun qattiqligiga kwp jih’atdan bog’liq ekan. Uzatma g’ildirak tishlari qancha qattiq bwlsa, uning tashqi wlchamlari h’amda og’irligi kam bwladi. Qattiq tishli g’ildiraklarni termik qayta ishlov berilgan pwlat materiallardan tayёrlash mumkin. 13-jadvalda tishli g’ildiraklarni tayёrlash uchun ishlatiladigan pwlat materiallarning markasi, xarakteristikasi h’amda qattiqligini oshirish uchun termik qayta ishlov berish ywllari keltirilgan. G’ildiraklarni tayёrlash uchun ishlatiladigan pwlat materiallar qattiqligi bwyicha ikki guruh’ga bwlinadi: xossalarini yaxshilash h’amda normallash ywli bilan termik ishlov berilgan qattiqligi ≤ 350 NV bwlgan materiallar, h’amda qattiqligi > 350 NV bwlgan yuqori chastotali tok ёrdamida toblash h’amda azot, uglerod bilan twyintirish va boshqa ywllar bilan qattiqligi oshirilgan pwlat materiallar.
Materiallarning shartli belgisi
S kesimning eng katta qiymati, mm Tish yuzasining qattiqligi, HB, HRC s m
chegarasi, MPa s oq – oqish chegarasi, MPa
Termik qayta ishlov berish 40 60
192…228 700
400 Yaxshilash 45 80 100
170…217 192…240
600 750
340 450
Normallash Yaxshilash 50 80 80
179…228 228…250
640 700…800
350 530
Normallash Yaxshilash 40X 100 60
60 230…260
260…280 50…59
850 950
1000 550
700 800
Yaxshilash Yaxshilash Azot bilan twyintirish 40XN 100 40 230…300
48…54 850
1600 600
1400 Yaxshilash Toblash 35XM 100 40 241
45…53 900
1600 800
1400 Yaxshilash Toblash 35XGSA 150 30 235
46…33 760
1700…1950 500
1350…1600 Yaxshilash Toblash 20X
12XNA 25XGT
38XMPA 60
60 - - 56…63 50…63
58…63 37…67
650 900
1150 1050
400 700
850 900
Uglerod bilan twyin- tirish
– « - Azot bilan twyintirish 1. G – marganets; M – molibden; N – nikel, S – kremniy, T – titan, X – xrom, Yu – alyuminiy. 2. Normallash va xossalarini yaxshilash ywli bilan termik ishlov berishda tish sirtining va ichki qismining qattiqligi taxminan bir xil bwladi, yani » 0,285 s m NV [ σ n ], [ σ F ] joiz kuchlanishlar Joiz [ σ n ] joiz kuchlanishlar. G’ildirak tishlarining ish yuzalarini toliqishga mustah’kamligini h’isoblash kontakt kuchlanishlar tsikli wzgarganda toliqish egri chizig’iga (1-rasm) asosan aniqlanadi. Bunda, [σ n ] – kontakt kuchlanishning eng katta qiymati; N no – bazaviy tsikllar soni; N n - tishli g’ildiraklarning ishlash muddatiga twg’ri kelgan tsikllar soni.
Kontakt kuchlanishning joiz qiymati quyidagicha aniqlanadi:
σ n = (σ
no /S n ) k HL MPa bu erda: S n - xavfsizlik koeffitsienti; k HL – uzatmaning ishlash muddatini h’isobga oluvchi koeffitsient. Twg’ri va qiya tishli tsilindrsimon uzatmalarni loyih’alashda h’isoblash uchun etaklovchi va etaklanuvchi tishli g’ildiraklarning qay biri uchun [σ n ] ning qiymati kichik bwlsa, shu qiymat bwyicha h’isoblanadi. Qiya tishli uzatmalarda etaklovchi va etaklanuvchi g’ildirak tish yuzalarining qattiqligi wrtasida NV 1 – NV
2 ≥ 70 farq bwlib, NV 2 ≤ 350 bwlganda kontakt kuchlanishning h’isobiy qiymati quyidagicha aniqlanadi:
[ ]
min min
25 , 1 ] [ 15 , 1 2 1 2 ] [ ] [ H n H H H σ σ σ σ σ ≤ + = Download 1.12 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|