O'zbekiston Milliy Ensiklopediyasi indd

РЕТОРОМАНЛАР — Италия (ла-
динлар ва фриуллар, 740 минг киши, 
1990-й.лар ўрталари) ва Швейцария (ро-
маншлар, 60 минг киши) даги халқлар 
гуруҳи. Ретороман тилида сўзлашади. 
Диндорлари — католиклар ва проте-
стантлар. 
РЕТРАНСЛЯТОР (ре... ва лот. 
Translator — кўчирувчи) — радиоалоқа 
(ёки телеалоқа), космик алоқада оралиқ 
пункт 
сифатида 
фойдаланиладиган 
қурилма, сунъий муҳит (Мас, сунъий 
йўлдош) ёки осмон жисми. Фаол (ак-
тив) ва сует (пассив) хилларга бўлинади. 
Фаол Р. — радиоалоқа линияларининг 
оралиқ пунктларига ўрнатиладиган қабул 
қилувчиузатувчи радиотехник қурилма; 
қабул қилинган сигналларни кучайтириб 
узатади. Бундай Р. антенна, радиоприём-
ник, радиоузаткич, бошқариш қурилмаси 
ва электр манбаидан иборат. У маълум 
сондаги алоқа линияларидан иборат 
алоқа тармоғи учунгина хизмат қила ола-
ди. Алоқа ер сунъий йўлдошлари (ЕСЙ), 
Мас, «Молния1, 2, 3» (СССР), «Теле-
стар», «Интелсат» (АҚШ) ва б.

---

www.ziyouz.com кутубхонаси
176
Суст Р. — маълум шаклдаги меха-
ник конструкция; сунъий йўл б-н ҳосил 
қилинган электр ўтказувчи муҳит ёки 
самовий жисм; радиосигналлар энерги-
ясини сочади ёки қайтаради. Радиоалоқа 
линияларида оралик, пункт сифатида 
ишлатилади. Р. ҳар хил частотали радио-
сигналларга мўлжалланган кўп сонда-
ги алоқа линияларидан ташкил топган 
радиотармоққа хизмат қила олади. Мас, 
алоқа ЕСЙ — «Эхо» (АҚШ), ионлашган 
зарралар булути, Ой юзаси ва б. 
РЕТУШЬ (франц. retoucher — тас-
вирни тузатмоқ) — тасвир (раcм, фото-
сурат, нақш ва ш.к.)ни қалам, туш, бўёқ 
б-н тузатиш, яхшилаш. Ретушчи раcм, 
фотосурат, негативнинг айрим жойлари-
ни равшан кўринадиган қилади, тузата-
ди, доғларини йўқотади. Шу мақсадда 
қайта чизади, бўяйди, қириб ташлайди. 
Р., айниқса, полиграфия техникасида 
кенг қўлланилади. Босмахона қолиплари 
тайёрлаш учун ишлатиладиган оригинал, 
негатив ва диапозитивлар P. қилинади. 
РЕФЕРАТ (лот. refero — ахборот бе-
ряпман) — бирор илмий асар, мақола, 
ўқилган китоб ва ш.к. мазмунининг 
қисқача ёзма ёки оғзаки баёни; ўрганилган 
илмий масаланинг натижаси ҳақида ах-
борот; тегишли адабиёт ва б. манбалар-
нинг қисқартирилган шархли таҳлилини 
ўз ичига олган маълум мавзудаги маъру-
за. Р., одатда, илмий ахборот вазифасини 
ўтайди. Унда муайян мавзу ёритилиши 
б-н бирга, тегишли илмий назариялар, 
илмий хулосалар тахлил этилиши ва 
танқид қилиниши мумкин. Ўзбекистонда 
Р. илмий тадқиқот муассасалари, олий 
ўқув юртлари, академик лицейлар, 
касбҳунар коллежлари, умумий таълим 
мактабларида кўп қўлланиладиган ди-
дактик воситадир. Умумий ўрта таълим 
мактаблари, касбҳунар коллежлари, ака-
демик лицейлар ўқувчилари ҳамда олий 
ўқув юртлари талабаларининг факуль-
татив машғулотлардаги махсус ахборот-
лари ҳам Р. дейилади. Диссертация юза-
сидан тайёрланадиган Р. (автореферат)
да диссертациянинг асосий мазмуни ва 
хулосалари ифодаланади.
Рўзмон Келдиёров