Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali iqtisodiyot fakulteti oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi iqtisodiyoti kafedrasi

5.4-jadval 
Oʻzbekiston Respublikasida kichik biznes subʼyektlarining iqtisodiyot 
tarmoqlaridagi ulushining 2005-2010 yillarda oʻsish surʼati, foizda 
Koʻrsatkichlar 
2005 2006 2007 2008 2009 2010 
yil 
yil 
yil 
yil 
yil 
yil 
Sanoat
10,0 10,9 13,2 14,6 16,9 19,6 
Qishloq xoʻjaligi 
85,7 93,9 97,5 97,8 97,9 97,9 
Investitsiya
24,0 26,5 23,7 24,6 23,7 30,8 
Qurilish 
50,9 52,1 55,4 58,4 41,6 52,3 
Savdo
43,7 45,7 48,2 48,1 46,3 50,5 
Xizmat koʻrsatish
52,5 50,8 50,1 48,5 47,6 47,7 
Yuk tashish
24,6 27,2 34,7 38,9 39,5 40,0 
Yoʻlovchilar tashish 
65,7 69,4 75,7 78,5 78,9 78,9 
Bandlik 
64,8 69,1 72,1 73,1 73,9 74,3 
Eksport 
6,0 
10,7 14,8 12,4 14,6 13,6 
Import
33,7 34,5 32,0 35,7 42,5 36,6 
Bizning bu boradagi eng katta yutugʻimiz yalpi ichki mahsulot tarkibida kichik 
biznes va xususiy tadbirkorlikning ulushi koʻpayganiixamda mamlakatimiz 
iqtisodiyotini rivojlantirishda uning roli sezilarli darajada oshganida namoyon 
boʻlmoqda. 
2000 yilda yalpi ichki mahsulotning qariyb 31 foizi iqtisodiyotning faol 
rivojlanib borayotgan ushbu sektori ulushiga toʻgʻri kelgan boʻlsa 2010 yilda bu 
koʻrsatkich 52,5 foizni tashkil etdi. 
5.2-rasm. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikning YAIMdagi ulushi, foizda

---

92 
Xoʻjalik yurituvchi subʼyektlarning soliq yukini yanada kamaytirish, 
mikrofirma va kichik korxonalar uchun yagona soliq toʻlovining 10 foizdan 8 foizga, 
2009 yildan boshlab esa 7 foizga, 2010 yil 6 foizga tushirilishi, jismoniy shaxslardan 
olinadigan daromad soligʻi stavkalarining kamaytirilishi va ayni paytda uni 
xisoblash tartiblarining takomillashtirilishi tadbirkorlik, kichik va xususiy biznesni 
izchil rivojlantirish uchun kuchli ragʻbatlantiruvchi omillar yaratdi. 
Faoliyatning koʻlamlari boʻyicha tashkilotlar transmilliy, milliy, viloyat, 
mahalliy, shahar, tuman va boshqalarga boʻlinadilar. 
Tashkilotlarni tashqi va ichki muhit omillariga moslashishlariga koʻra ikki 
turdagi mexanik va organik tashkilotlarga ajratish mumkin. 
Tashkilotlarning mexanik turi quyidagilar bilan tariflanadi: 
• aniq maʼlum va barqaror vazifalar; 
• egilmaydigan tuzilma; 
• oʻzgarishlarga qarshiliq qilish ; 
• nazoratning iyerarxik tuzimi; 
• kommunikatsiyalarning koʻproq farmoyishlar, yoʻruqnomalar va rahbarlik 
tomonidan qabul qilingan qarorlarga ega buyruqli turi. 
Organik turdagi vazifalar uchun quydagilar xosdir: 
• dinamik vazifalar; 
• egiluvchan tuzilma; 
• oʻzgarishlarga tayyorlik; 
• hokimiyatni bilimlar va tajribaga asoslanishi; 
• oʻzini oʻzi nazorat qilish va hamkasblarning nazorati; 
• komunikatsiyalarning axborotlar va maslahatlarga ega koʻp yoʻnalishligi. 
Ushbu turlardan har biri maʼlum afzalliklarga ega. Shunga koʻra, ushbu 
turlardan har biriga atrof muhitning xarakteri noaniqlikning darajasiga muvofiq 
maʼlum afzallik berish mumkin. Agar atrof- muhitning dinamik, noaniqlik darajasi 
yuqori boʻlsa tashkilotlarning organik turi samaraliroq boʻladi. Agarda atrof-
muhitning barqarorligi va noaniqligi past darajada boʻlsa, afzallikni tashkilotlarning 
mexanistik turiga berish mumkin. 
Bundan tashqari, tashkilotlarni faoliyatining boskichlari, rivojlanganlik 
darajasiga muvofiq boʻlish mumkin.